Αρχίζει την Παρασκευή το ματς για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα

Καριάκιν-Κάρλσεν από παλαιότερη συνάντηση

Αρχίζει την Παρασκευή 11 Νοεμβρίου στη Νέα Υόρκη το ματς για το παγκόσμιο πρωτάθλημα ανάμεσα στον κάτοχο του τίτλου Μάγκνους Κάρλσεν από τη Νορβηγία και τον διεκδικητή Σεργκέι Καριάκιν από τη Ρωσία. Πρόκειται για αναμέτρηση 12 παρτίδων ανάμεσα στους δύο ισχυρότερους παίχτες που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στον κόσμο.
Επίσημο σάιτ του αγώνα: http://nyc2016.fide.com

Μαν Ρέϋ - Μια μεγάλη μορφή της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας

Μαν Ρέϋ 1946

Ο Αμερικανός Μαν Ρέϋ (Man Ray, 1890-1976) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους φωτογράφους του 20ου αιώνα, με πολλές καινοτομίες στα διάφορα μέσα καλλιτεχνικής έκφρασης της εποχής του.

Ξεκίνησε την καριέρα του ως ζωγράφος και, επηρεασμένος από τα καλλιτεχνικό κίνημα του ντανταϊσμού, συγκρότησε το 1915 μαζί με τον Μαρσέλ Ντυσάν την ντανταϊστική ομάδα της Νέας Υόρκης. Οι δυο καλλιτέχνες πειραματίστηκαν έντονα με ένα είδος εικαστικής έκφρασης που επρόκειτο να παίξει σημαντικό ρόλο στα καλλιτεχνικά δρώμενα της εποχής: τα λεγόμενα ready-mades, δηλαδή αντικείμενα που χαρακτηρίζονταν ως έργα τέχνης, ενώ ο σκοπός τους αρχικά ήταν απλά εμπορικός.


Κολάζ με ready-mades

Το 1921 τον βρίσκουμε στο Παρίσι, όπου συνδέθηκε με τους σουρεαλιστές. Τότε μεταπηδάει στη φωτογραφία, δημιουργώντας ένα νέο είδος φωτογραφικής τεχνικής: σε πολλές φωτογραφίες, αντί να τις τραβήξει με φωτογραφική μηχανή, τοποθετούσε πάνω στο φωτογραφικό χαρτί τα αντικείμενά του, τα εξέθετε στο φως και μετά τα εμφάνιζε. Αυτή την τεχνική την ονόμασε ο ίδιος ρεϋγραφία (raygraph).

Γι' αυτόν η φωτογραφία ήταν μια πνευματική διαδικασία, κάποιες φορές ένα παιχνίδι ή ένας γρίφος, κι όχι μόνο για τους άλλους αλλά και για τον ίδιο του τον εαυτό. Οι φωτογραφίες του είναι καθαρές, με φιγούρες και φόρμες που έχουν τέλεια περιγράμματα, σα να έχουν κοπεί με ένα κοφτερό μαχαίρι.

Όπως γίνεται φανερό από τις φωτογραφίες που δημοσιεύουμε, ο καλλιτέχνης ήταν και μεγάλος φίλος του σκακιού. Πάρα πολλά έργα του έχουν σαν θέμα το σκάκι, ενώ υπάρχουν και πολλά στιγμιότυπα που τον δείχνουν να παίζει.


Ο Μαρσέλ Ντυσάν παίζει με τον Μαν Ρέϋ (1924)


Μαρσέλ Ντυσάν και Μαν Ρέϋ


Φωτογραφία του Αλιέχιν

Άσκηση αρ. 3

Loye-Beamish, Τσέλτενχαμ 1913
 
Τα Μαύρα έχουν καθυστερήσει στην ανάπτυξη, κι αυτό θα τους κοστίσει. Τα Λευκά παίζουν και κάνουν ματ σε 2 κινήσεις.

Αντρέ Ντανικάν Φιλιντόρ: ο πρώτος παίχτης με σύστημα

Δεν πρέπει να υπάρχει σκακιστής που να μην έχει ακούσει για τη συνεισφορά του Φιλιντόρ στο σκάκι. Στην πραγματικότητα, από τη στιγμή που εμφανίστηκε ο μεγάλος αυτός Γάλλος σκακιστής, το σκάκι έπαψε πια να είναι το ίδιο.

Μέχρι την εποχή του Φιλιντόρ ο τρόπος παιχνιδιού των μεγάλων σκακιστών ήταν να κάνουν άμεση επίθεση ανοίγοντας γρήγορα γραμμές στα κομμάτια τους, συχνά με θυσίες υλικού και ιδίως πιονιών. Στα τελευταία σπάνια έδιναν μεγάλη σημασία. Σ' αυτές τις περιπτώσεις ο παίχτης που έκανε την επίθεση ή κέρδιζε με λαμπρό και εντυπωσιακό τρόπο ή η επίθεσή του δεν ήταν καλά υπολογισμένη και αποτύγχανε (μια και η τεχνική τότε ήταν μάλλον σε χαμηλά επίπεδα σε σχέση με σήμερα). Ένας μεγάλος παίχτης όμως και γνωστός μουσικοσυνθέτης από τη Γαλλία επρόκειτο να ανατρέψει τα πάντα.

Ο Φρανσουά-Αντρέ Ντανικάν Φιλιντόρ (François-André Danican Philidor, 1726-1795) ήταν ακριβώς αυτός: συνθέτης και κορυφαίος σκακιστής. Το 1732, σε ηλικία 6 ετών, γράφτηκε στη βασιλική χορωδία του Λουδοβίκου του ΙΕ' και έκανε την πρώτη του απόπειρα σύνθεσης το 1737. Από το 1750 ως το 1770 περίπου ο Φιλιντόρ ήταν ένας από τους κορυφαίους συνθέτες όπερας στη Γαλλία, ώσπου ένιωσε πως άλλοι τον ξεπερνούσαν κι αποφάσισε να ασχοληθεί αποκλειστικά με την άλλη μεγάλη του αγάπη: το σκάκι. Κι ήταν ο καλύτερος παίχτης του κόσμου!


Προτομή του Φιλιντόρ έξω από την Όπερα του Παρισιού.


Η μπροσούρα της κωμικής του όπερας με τίτλο Tom Jones

Ο Φιλιντόρ άρχισε να μαθαίνει σκάκι κατά το 1740 στο περίφημο Café de la Régence του Παρισιού με πρώτο και σημαντικότερο δάσκαλο τον πρωταθλητή της Γαλλίας Κερμύρ ντε Λεγκάλ (1702-1792). Μέσα σε τρία χρόνια είχε φτάσει τον δάσκαλό του κι αργότερα τον ξεπέρασε. Το 1747 πήγε στο Λονδίνο όπου συνάντησε σε ματς τον ελληνικής πιθανότατα καταγωγής Σύριο Φίλιπ Στάμα, τον οποίο κατατρόπωσε με 8,5-1,5.


Το Café de la Régence κατά τον 19ο αιώνα

Το 1749 ήταν η μεγάλη στιγμή στην καριέρα του Φιλιντόρ, όταν εξέδωσε το μνημειώδες έργο του Analyse du jeu des Échecs (Ανάλυση του παιχνιδιού του σκακιού), το οποίο γνώρισε περίπου 70 επανεκδόσεις και έμελλε να είναι το σημαντικότερο σκακιστικό βιβλίο, όχι μόνο του 18ου αιώνα αλλά και για πολύ μετά, απαραίτητο εγχειρίδιο για τους σκακιστές που φιλοδοξούσαν να βελτιωθούν θεωρητικά.

Στο βιβλίο αυτό ο Φιλιντόρ μελέτησε διάφορα ανοίγματα παρτίδας και κατέληξε σε κάποια χρήσιμα συμπεράσματα. Το σημαντικότερο από αυτά ήταν ότι δεν έπρεπε πια να θυσιάζουμε τα πιόνια μας στα καλά καθούμενα, αλλά να επιδιώκουμε να δημιουργούμε ένα ισχυρό κέντρο με αλυσίδες πιονιών που θα παρείχαν αρκετή προστασία στα κομμάτια μας (μια και θα ήταν δύσκολο να τις διασπάσει κανείς) ώστε να μπορούν τα κομμάτια μας να οργανωθούν για την επίθεση. Λέγεται ότι είπε "τα πιόνια είναι η ψυχή της παρτίδας", πράγμα που εφάρμοσε στις δικές του παρτίδες, όπου βλέπουμε έναν παίχτη σκάλες ανώτερο από όλους σχεδόν τους αντιπάλους του.

Στο ίδιο βιβλίο ο Φιλιντόρ ασχολήθηκε επίσης με τα φινάλε Πύργος και Αξιωματικός έναντι Πύργου και Πύργος και πιόνι έναντι Πύργου. Η άμυνα των Μαύρων μετά από 1. ε4 ε5 2. Ιζ3 δ6 φέρει το όνομά του. Άμυνα Φιλιντόρ.
Ας δούμε και μια από τις τελευταίες παρτίδες του:

Smith-Philidor, Λονδίνο 1790
1.ε4 ε5 2.Αγ4 Ιζ6 3.δ3 γ6 4.Αη5 θ6 5.Αxζ6 Βxζ6 6.Ιγ3 β5 7.Αβ3
α5 8.α3 Αγ5 9.Ιζ3 δ6 10.Βδ2 Αε6 11.Αxε6 ζxε6 12.O-O η5 13.θ3
Ιδ7 14.Ιθ2 θ5 15.η3 Ρε7 16.Ρη2 δ5 17.ζ3 Ιζ8 18.Ιε2 Ιη6 19.γ3
Παη8 20.δ4 Αβ6 21.δxε5 Βxε5 22.Ιδ4 Ρδ7 23.Παε1 θ4 24.Βζ2 Αγ7
25.Ιε2 θxη3 26.Βxη3 Βxη3+ 27.Ιxη3 Ιζ4+ 28.Ρθ1 Πxθ3 29.Πη1
Πxθ2+ 30.Ρxθ2 Πθ8+ 31.Ιθ5 Πxθ5+ 32.Ρη3 Ιθ3+ 33.Ρη4 Πθ4# 0-1

Άσκηση αρ. 2

Blackburne-Steinitz, Λονδίνο 1883
 
Ο Άγγλος Γιόζεφ Χένρυ Μπλάκμπερν, που παίζει με τα Λευκά, βρίσκει εδώ τον τρόπο να κάνει ματ σε 3 κινήσεις τον τότε παγκόσμιο πρωταθλητή Βίλχελμ Στάινιτς. Πιο εφευρετική είναι η δεύτερη κίνηση των Λευκών!

Άσκηση αρ. 1

Alekhine-Freeman, Νέα Υόρκη 1924
 
Τα Λευκά βρήκαν έναν ωραίο τρόπο να σπάσουν τις άμυνες των Μαύρων και να πετύχουν ματ σε 3 κινήσεις.

Το κινέζικο σκάκι

Κινέζικο σκάκι με δυτική μορφή για τα κομμάτια

Παρουσιάσουμε το μάλλον άγνωστο στο ελληνικό κοινό κινέζικο σκάκι, που τίποτα δεν έχει να ζηλέψει από το γνωστό μας σκάκι, ας το πούμε διεθνές.
Πρόκειται για μια βελτιωμένη μορφή σειράς άρθρων που είχα παρουσιάσει το 1998 στην εφημερίδα Ριζοσπάστης.

Εισαγωγικά στοιχεία
Το κινέζικο σκάκι -Σιάνγκτσι στα κινέζικα- θεωρείται από πολλούς το πιο διαδεδομένο παιχνίδι στον κόσμο, με περισσότερους από 200 εκατομμύρια παίχτες. Είναι πάντως σίγουρα το δημοφιλέστερο παιχνίδι στις χώρες που κατοικούν Κινέζοι (Κίνα, Ταϊβάν, Σιγκαπούρη, Ινδονησία, κ.α.), ενώ τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να εμφανίζεται και να οργανώνεται σε χώρες της Δύσης, όπως οι ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία, καθώς και Ιαπωνία. Υπάρχει Παγκόσμια Ομοσπονδία του Σιάνγκτσι που εδρεύει στην Κίνα, Ασιατική Ομοσπονδία στη Σιγκαπούρη και διάφοροι εθνικοί οργανισμοί στις δυτικές χώρες που προαναφέραμε. Οργανώνονται επίσης παγκόσμια και ευρωπαϊκά πρωταθλήματα, καθώς και αγώνες με αλληλογραφία.

Λίγα ιστορικά στοιχεία
Οι πρώτες αναφορές στο σιάνγκτσι μάς έρχονται από τον 8ο αιώνα. Γύρω στον 12ο ή 13ο αιώνα η σκακιέρα και οι κινήσεις των κομματιών πήραν τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα. Όπως θα γίνει φανερό όταν περιγράψουμε το παιχνίδι, το σιάνγκτσι και το σκάκι έχουν έναν κοινό πρόγονο, πιθανότατα το ινδικό παιχνίδι τσατουράγκα. Σ' αυτό ελάχιστοι διαφωνούν. Αν και υπάρχει μόνο ένα κομμάτι στο σιάνγκτσι που κινείται ακριβώς όπως το αντίστοιχό του στο σκάκι (το άρμα, που κινείται όπως ο πύργος), σχεδόν για όλα τα κομμάτια υπάρχει ένα παρόμοιο στο σκάκι, τόσο ως προς την τοποθέτηση, όσο και ως προς την κίνηση.

Η φιλολογία του κινέζικου σκακιού είναι απέραντη. Τα πρώτα βιβλία έρχονται από τη δυναστεία Μινγκ, περίπου τέσσερις αιώνες πριν από την εποχή μας, και καταλήγουν σε μια βιβλιογραφία που συναγωνίζεται εκείνη του σκακιού.
Τα βιβλία στα κινέζικα είναι εξαιρετικά φτηνά και, αντίθετα με αυτό που θα περίμενε κανείς, οι κινήσεις και τα διαγράμματα δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο να διαβαστούν! Υπάρχουν βέβαια και βιβλία στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, κτλ. Οι σκακιέρες είναι κι αυτές πάρα πολύ φτηνές και, το κυριότερο, μπορεί κανείς να τις κατασκευάσει άνετα και μόνος του!



Η σκακιέρα και τα κομμάτια
Στο πρώτο διάγραμμα φαίνεται η σκακιέρα με την αρχική θέση. Όπως βλέπουμε, δεν έχει άσπρα και μαύρα τετράγωνα και ένας πιθανός λόγος είναι ότι στο Σιάνγκτσι δεν υπάρχει κομμάτι με μακριά διαγώνια κίνηση, όπως είναι ο Αξιωματικός και η Βασίλισσα στο σκάκι (αυτά που για τις ανάγκες της παρουσίασης σε δυτικούς αναγνώστες φαίνονται σαν Βασίλισσες και Αξιωματικοί, στην πραγματικότητα έχουν τελείως διαφορετικές κινήσεις). Ένας άλλος λόγος που δεν υπάρχει διχρωμία είναι ότι το παιχνίδι δεν παίζεται μέσα στα τετράγωνα, αλλά στις διασταυρώσεις, πράγμα που, βέβαια, δεν αλλάζει τη "γεωμετρία" του παιχνιδιού. Συνολικά υπάρχουν 90 (9Χ10) διασταυρώσεις, που σημαίνει ότι ο χώρος του παιχνιδιού είναι κατά 30% περίπου μεγαλύτερος από ό,τι στο σκάκι.

Η σκακιέρα χωρίζεται στα δύο από ένα "ποτάμι", μάλλον για λόγους ιστορικούς, μια και το ποτάμι έπαιζε πάντα ιδιαίτερο ρόλο στην κινεζική ιστορία και εξυπηρετούσε πολεμικούς σκοπούς. Υπάρχουν επίσης δύο "παλάτια",ένα σε κάθε πλευρά, που περικλείονται από διαγώνιες γραμμές. Εκεί μέσα είναι για πάντα κλεισμένοι οι Βασιλιάδες και η ακολουθία τους.

Οι αντίπαλες παρατάξεις ονομάζονται Κόκκινα και Μαύρα. Τα Κόκκινα ξεκινούν από το κάτω μέρος του διαγράμματος και παίζουν πάντα πρώτα. Κάθε παίχτης έχει 16 κομμάτια, τα οποία (κατά τη διεθνή πρακτική) θα συμβολίσουμε άλλα με το αυθεντικό αρχικό τους γράμμα και άλλα με το αρχικό του πλησιέστερου αντίστοιχού τους στο σκάκι. Έχει λοιπόν ο κάθε παίχτης: έναν Στρατηγό(Ρ) ή Βασιλιά, δύο Φύλακες (Φ), δύο Ελέφαντες (Ε), δύο Άλογα (Ι), δύο Άρματα (Π), δύο Κανόνια (Κ) και πέντε Στρατιώτες (Σ ή καθόλου σύμβολο). Ας μην ξεχνάμε βέβαια ότι ο συμβολισμός στα ελληνικά είναι τελείως αδόκιμος, επιχειρείται -αν δεν κάνω λάθος- πρώτη φορά, οπότε ζητούμε την κατανόηση κάποιου που γνωρίζει καλύτερα το παιχνίδι.

Κανονικά τα κινέζικα κομμάτια είναι δίσκοι που φέρουν ένα ιδεόγραμμα στη μία τους πλευρά, κόκκινο ή μαύρο, το οποίο συμβολίζει το όνομα του κομματιού. Να πώς φαίνεται στην πραγματικότητα η σκακιέρα:



Το να αποτυπώσει ένας δυτικός παίχτης στο νου του την εικόνα του ιδεογράμματος δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο (αν και στην αρχή φαίνεται πολύ παράξενο, ομολογουμένως). Παρ' όλα αυτά δύο Βασίλισσες, Αξιωματικοί στη θέση των Ελεφάντων και δυο σημαδεμένοι Πύργοι αντί για κανόνια, θα έλυναν αρχικά το πρόβλημα του πώς να χρησιμοποιήσει κανείς σκακιστικά κομμάτια.
Ας δούμε λοιπόν πάλι το διάγραμμα. Ο Στρατηγός είναι στο κέντρο, δεξιά κι αριστερά του οι Φύλακες, ακολουθούν οι Ελέφαντες, τα Άλογα και τα Άρματα. Στην τρίτη γραμμή κάθε παράταξης είναι τα δύο Κανόνια και στην τέταρτη οι Στρατιώτες.

Οι κινήσεις των κομματιών
Ο Στρατηγός (Ρ) κινείται ένα σημείο οριζόντια ή κάθετα (ποτέ διαγώνια!) και δεν μπορεί να βγει από το παλάτι. Έχει λοιπόν στη διάθεσή του μόνο 9 σημεία. Οι αντίπαλοι Στρατηγοί απαγορεύεται να βρεθούν αντιμέτωποι στην ίδια κάθετο, χωρίς δηλαδή να υπάρχει ανάμεσά τους κάποιο άλλο κομμάτι (οποιουδήποτε χρώματος). Αυτό μπορεί να δημιουργήσει περίεργες καταστάσεις ματ, αφού ένας Στρατηγός μπορεί μόνος του να αποκόψει τον αντίπαλο Στρατηγό!
Ο Φύλακας (Φ) κινείται μόνο κατά ένα σημείο διαγώνια και επίσης δεν μπορεί να βγει από το παλάτι. Είναι, επομένως, ένα καθαρά αμυντικό κομμάτι. Και οι δύο Φύλακες μαζί διαθέτουν πέντε μόνο σημεία.
Ο Ελέφαντας (Ε) είναι ακόμα ένα αμυντικό κομμάτι. Κινείται κατά δύο σημεία διαγώνια προς όλες τις κατευθύνσεις, αλλά μόνο αν το ενδιάμεσο σημείο είναι κενό, και μόνο στο δικό τους μισό της σκακιέρας. Δεν επιτρέπεται να περάσουν το ποτάμι και άρα περιορίζονται σε επτά μόνο διασταυρώσεις.
Το Άλογο (Ι) κινείται όπως ο Ίππος στο σκάκι, με τη θεμελιώδη διαφορά ότι το άλμα του θεωρείται ότι πραγματοποιείται σε δύο βήματα. Το πρώτο βήμα γίνεται ορθογώνια (οριζόντια ή κάθετα) και το δεύτερο διαγώνια προς την ίδια κατεύθυνση. Αυτό σημαίνει ότι για να μπορέσει να κινηθεί πρέπει το αμέσως επόμενο σημείο (σε ορθογώνια βάση) να είναι κενό, αλλιώς μπλοκάρεται! Παράδειγμα:


Το Άλογο δεν μπορεί να μετακινηθεί ούτε στο f4 ούτε να πάρει τον Πύργο στο h4, αφού η κίνηση πρέπει να γίνει προς την ίδια κατεύθυνση. Θα έπρεπε να περάσει πρώτα από το g3, το οποίο όμως είναι κατειλημμένο! Αντιθέτως, μπορεί κανονικά να πάει στα υπόλοιπα τετράγωνα.

Το Άρμα (Π) κινείται ακριβώς όπως ο Πύργος.
Το Κανόνι (Κ) κινείται κι αυτό όπως ο Πύργος, αλλά για να πάρει ένα κομμάτι πρέπει να περάσει υποχρεωτικά πάνω από κομμάτι οποιουδήποτε χρώματος και να πάρει το πρώτο αντίπαλο κομμάτι που θα συναντήσει στην ίδια γραμμή. Το Κανόνι δίνει σαχ με τον τρόπο που κινείται. Μπορεί δηλαδή κάποιος να δέχεται σαχ από Κανόνι και να το αντιμετωπίσει αποσύροντας το κομμάτι του που μεσολαβεί ανάμεσα στο Κανόνι που του δίνει σαχ και τον Στρατηγό του!

Στο παραπάνω διάγραμμα το Κανόνι δίνει σαχ στον μαύρο Στρατηγό. Τα Μαύρα εδώ μπορούν είτε να μετακινήσουν τον Στρατηγό τους στο e9 είτε να μετακινήσουν οπουδήποτε το Άλογό τους!

Ο Στρατιώτης (Σ ή -) τέλος, κινείται κατά ένα σημείο προς τα εμπρός και παίρνει κατά τον ίδιο τρόπο (όχι, δηλαδή, διαγώνια). Όταν περάσει το ποτάμι γίνεται ένα είδος προαγωγής και αποκτάει το δικαίωμα να κινείται όχι μόνο κάθετα, αλλά και οριζόντια, κατά ένα πάντα σημείο. Φτάνοντας στην τελευταία γραμμή μπορεί πλέον να κινηθεί μόνο οριζόντια. Δεν υπάρχει προαγωγή με την έννοια που υπάρχει στο σκάκι.

Ο σκοπός του παιχνιδιού
Σκοπός του παιχνιδιού είναι το ματ. Αλλά υπάρχουν δύο θεμελιώδεις διαφορές από το σκάκι:
1) Το πατ δεν είναι ισοπαλία, αλλά κερδίζει αυτός που κάνει πατ τον αντίπαλο.
2) Το διαρκές σαχ απαγορεύεται.

Σημείωση: Μια και στη χώρα μας δεν υπάρχει προηγούμενη εμπειρία στην απόδοση των κινήσεων του Σιάνγκτσι, στην κατασκευή των διαγραμμάτων, αλλά και στην ερμηνεία των κανονισμών του παιχνιδιού, ζητούμε την κατανόηση όσων γνωρίζουν ήδη το παιχνίδι, και επίσης ζητούμε τις συμβουλές τους στον εντοπισμό λαθών που είναι πιθανό να υπάρχουν.

Βασικές εικόνες ματ
Θα παρουσιάσουμε παρακάτω μερικές από τις βασικές εικόνες ματ στο Σιάνγκτσι. Δεν θα δώσουμε θέσεις που μοιάζουν με αυτές του σκακιού, αλλά θα επιμείνουμε στις διαφορές ανάμεσα στα δύο παιχνίδια, που είναι πολλές και θεμελιώδεις.
Οι εικόνες που δίνουμε σαφώς καλύπτουν ένα μικρό μέρος των περιπτώσεων ματ. Ο αναγνώστης που ενδιαφέρεται για κάτι παραπάνω μπορεί να ανατρέξει στη βιβλιογραφία και στις ιστοσελίδες που θα αναφέρουμε στο επόμενο -και τελευταίο- μέρος.

Διάγραμμα 1

Ο λευκός Πύργος δίνει σαχ. Ο Στρατηγός δεν μπορεί να κινηθεί διαγώνια, ούτε όμως μπορεί να πάρει τον Πύργο, διότι θα έπρεπε να βγει από το παλάτι, πράγμα που απαγορεύεται. Επομένως ο Μαύρος είναι ματ.

Διάγραμμα 2

Εδώ έχουμε το ανάλογο μιας περίπτωσης ματ αποπνιγμού. Το Άλογο δεν παίρνεται, επειδή ο Φύλακας δεν μπορεί να βγει από το παλάτι.

Διάγραμμα 3

Ο Πύργος δίνει σαχ. Ο μαύρος Στρατηγός δεν μπορεί να βγει από το παλάτι, αλλά ούτε και να πάει στη διπλανή κάθετο (λόγω του κανόνα ότι οι δύο Στρατηγοί δεν μπορούν να βρίσκονται στην ίδια κάθετο χωρίς να υπάρχει κομμάτι ανάμεσα). Ο Μαύρος είναι, λοιπόν, ματ.

Διάγραμμα 4

Η θέση αυτή χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Το Κανόνι δίνει σαχ (ας θυμηθούμε ότι το Κανόνι, προκειμένου να κόψει αντίπαλο κομμάτι, πρέπει να μεσολαβεί άλλο κομμάτι!). Ο Μαύρος είναι ματ διότι κανένας Ελέφαντας δεν μπορεί να κόψει το ενδιάμεσο κομμάτι (δηλαδή το Άλογο), μια και τη θέση του Αλόγου απλά θα την έπαιρνε ο Ελέφαντας!

Διάγραμμα 5

Εδώ ο Μαύρος είναι ΠΑΤ, και λόγω του κανονισμού αυτός που είναι πατ χάνει.

Το φινάλε
Το φινάλε στο Σιάνγκτσι είναι το δυσκολότερο στάδιο μιας παρτίδας και υπάρχει μια τεράστια βιβλιογραφία, ίσως μεγαλύτερη από ό,τι στο σκάκι. Η κυριότερη δυσκολία έγκειται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει η έννοια της προαγωγής όπως στο δυτικό σκάκι, με αποτέλεσμα οι δυνάμεις να μειώνονται συνεχώς κατά τη διάρκεια μιας παρτίδας.
Κι όμως, ένα μικρής αξίας κομμάτι στο Σιάνγκτσι (όπως ο Ίππος) μπορεί να κερδίσει μόνο του, κάτι που δεν γίνεται στο σκάκι! Ο λόγος είναι οι παράγοντες που διαφοροποιούν αποφασιστικά τα δύο παιχνίδια: 1) Το πατ είναι νίκη κι όχι ισοπαλία, 2) Οι Στρατηγοί και οι Φύλακες είναι περιορισμένοι στον μικρό χώρο του παλατιού, και 3) Ένας Στρατηγός μπορεί να αποκόψει από μόνος του τον αντίπαλο Στρατηγό από μια ολόκληρη στήλη.
Θα δώσουμε ελάχιστα ενδεικτικά παραδείγματα:


Στο παραπάνω διάγραμμα ένα και μόνο πιόνι κερδίζει! Τα κόκκινα παίζουν 1. ε8+ Ρδ9 (ή Ρζ9) 2. Ρε1 πατ και 1-0!


Το Άρμα κερδίζει εύκολα τους δύο Ελέφαντες. 1. Ρε0 (απειλώντας Πχη9) Ρδ8 (το 1...Ρζ8 χάνει αμέσως με 2. Πχε8) 2. Πη8+ Ρδ7 3. Πε8 Εγ5 4. Πε2 και 5. Πδ2 ματ


Το Άλογο κερδίζει με τη βοήθεια του πατ! 1. Ιε6+ Ρδ7 (αν 1...Ρδ9 2. Ιγ7+ κερδίζοντας τον Φύλακα) 2. Ιη7 Φζ7 3. Ιζ5 Φε8 4. Ιδ6 Φζ9 (ή Φδ9) 5. Ιβ7 Φε8 6. Ιγ9+ Ρδ8 7. Ιχε8 Ρδ7 (ή Ρδ9) 8. Ιδ6 Ρδ8 9. Ιβ7+ Ρδ7 (ή Ρδ9) 10. Ρε1 πατ και 1-0!

Βιβλιογραφία και σελίδες Internet
1) David Hooper και Kenneth Whyld, The Oxford Companion to Chess, Oxford University Press 1992
2) D. B. Pritchard, The Encyclopedia of Chess Variants, Games & Puzzles Publications 1994
3) Meng Li Guo και Li Zhong Jian, The Endgame Technique, 1990
4) Tu Jing Ming, Victories All The Way, 1991
5) Asian Xiangqi Federation
6) World Xiangqi Federation
7) Άρθρο στην Wikipedia

Σταύρος Φρυγανάς: Μια αναφορά στον παλιό Έλληνα πρωταθλητή 20 χρόνια από τον θάνατό του

25 Αυγούστου 1945. Στη ρημαγμένη από τον πόλεμο Αθήνα διεξάγεται μια πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα σκακιστική εκδήλωση. Ένας πρωταθλητής, ο μεγαλύτερος ίσως Έλληνας σκακιστής του Μεσοπολέμου, με διεθνείς περγαμηνές, αντιμετωπίζει σε αγώνα blind σιμουλτανέ πέντε αντιπάλους που αγωνίζονται συνεργαζόμενοι σε τρεις σκακιέρες και τους νικάει όλους! Ο σκοπός είναι ιερός. Πρέπει να μαζευτούν χρήματα για την ανοικοδόμηση της χώρας κι ο καθένας προσφέρει ό,τι μπορεί, με το δικό του τρόπο. Το όνομα του σκακιστή είναι Σταύρος Φρυγανάς, πρωταθλητής Ελλάδας 10 χρόνια πριν (1935), και την ισχύ του έχουν δοκιμάσει ήδη ο Λάσκερ, ο Μπογκολιούμποβ, ο Αλιέχιν!

Ο Σταύρος Φρυγανάς (1906-1996) γεννήθηκε στην Αθήνα και σε πολύ νεαρή ηλικία έφυγε για τη Γερμανία όπου σπούδασε Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος. Παράλληλα με τις σπουδές του καλλιεργούσε τη μεγάλη του αγάπη, το σκάκι, και γρήγορα απέκτησε κάποιο όνομα. Η Γερμανία ήταν μια προηγμένη σκακιστικά χώρα κι έτσι ο νεαρός μαιτρ είχε την ευκαιρία να αντιμετωπίσει πολλούς παίχτες παγκόσμιας κλάσης, όπως αυτούς που προαναφέραμε, αλλά και πολλούς άλλους. Μάλιστα τα αποτελέσματά του ήταν αξιοσημείωτα. Το 1925 κερδίζει τον Λάσκερ που αντιμετωπίζει σε αγώνα χάντικαπ δέκα γνωστούς σκακιστές, ανάμεσα στους οποίους ο νεαρός Έλληνας. Το 1924 κερδίζει πειστικότατα τον έμπειρο Ζέμις, που επρόκειτο στο μέλλον να γίνει γκρανμαίτρ, έναν από τους ισχυρότερους Γερμανούς της εποχής του. Το 1926 κάνει ισοπαλία με τον Μπογκολιούμποβ. Την ίδια χρονιά επιστρέφει στην Αθήνα, για να ξαναφύγει, αυτή τη φορά για τη Γαλλία, όπου θα ζήσει ανάμεσα στα 1930 και 1932 κι όπου θα κάνει ισοπαλία με τον Αλιέχιν! Τέλος το 1935 θα πρωτεύσει στο πρώτο Πρωτάθλημα Ελλάδας.

Μετά από τον πόλεμο ο Φρυγανάς ασχολήθηκε με τον διοργανωτικό τομέα και συνέβαλε στην ίδρυση της Ελληνικής Σκακιστικής Ομοσπονδίας, της οποίας διετέλεσε και Πρόεδρος. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 εγκαταστάθηκε στην Ισπανία και πέθανε το 1996 στη Μάλαγα.

Θα δούμε παρακάτω την ιστορική του νίκη επί του Ζέμις:

Ζέμις-Φρυγανάς, Βερολίνο 1924
(Ανάλυση και σχόλια του Σπύρου Ιλαντζή)

1.ε4 γ5 2.Ιζ3 ε6 3.δ4 γxδ4 4.Ιxδ4 Ιζ6 5.Ιγ3 Ιγ6 6.Αε3 Αβ4 7.Αδ3 δ5 8.εxδ5 Ιxδ5 9.0–0 [9.Ιxγ6 βxγ6=] 9...Ιxγ3 10.βxγ3 Αxγ3 11.Ιxγ6 βxγ6 12.Πβ1 0–0 13.Αγ5 Πε8 14.Πβ3 Βζ6 [14...Αζ6? 15.Αxθ7+! Ρxθ7 16.Βθ5+ Ρη8 17.Πθ3+-] 15.Αxθ7+ Ρxθ7 16.Βδ3+ Ρη8 17.Πxγ3 Πδ8 18.Βθ3 Αα6 [18...ε5 19.Βη3 Αε6=] 19.Πε1 Παβ8 20.Πη3 Πβ7 21.Ρθ1?! Πβ2 22.Βη4 Πxγ2 23.Αε7 Βε5! 24.Πηε3 Πδ4 25.Βζ3 Βδ5 26.Βη3 (/\ 27.Αζ6 ή 27.Ββ8+ Ρθ7 28.Πθ3+) 26...Αε2! 27.Ββ8+ [27.Αζ6 Πη4–+] 27...Ρθ7 28.Πθ3+ [28.Ββ1 Βxα2–+] 28...Αθ5 29.Ββ1 Πδδ2 [29...Πδγ4? 30.Πε2+- (όχι όμως 30.Πγ1 (Λούρης), λόγω του 30...Ββ5 31.Πxθ5+ Ρη8–+) ] 30.Πγ3 [30.Πγ1 η6–+] 30...Πxζ2 [ή 30...Βxα2] 31.Βxγ2+ Πxγ2 32.Πxγ2 Αδ1 33.Πγ5 Βδ2 34.Πγε5 Αγ2 35.Αγ5 ζ5 36.Αxα7 [36.Πxε6 Αε4 37.Πη1 Βδ5] 36...Αε4 37.Πη1 Αδ5 38.Πε3 [38.α4 Βζ4 (38...ζ4) ; 38.α3 Βα5 (38...Βγ3 39.Πε3; 38...ζ4)] 38...ζ4 39.Πη3+ Ρη8 40.Πα3 Βε2 41.θ3 ζ3 και τα Λευκά εγκατέλειψαν

Πηγές:
-Κώστα Χατζιώτη, Το σκάκι στην Ελλάδα, Αθήνα 1984
-Σπύρου Λούρη, Τα πρωταθληματα σκακιού σε Ελλάδα και Κύπρο, εκδόσεις Ντούσγος, Αθήνα 1997
-Η GreekBase, το site του Σωτήρη Δελαβέκουρα (για την παρτίδα και τα σχόλια)

H. J. Rose - Ο καθηγητής κλασικής φιλολογίας που καθήλωσε τον Καπαμπλάνκα

Το βιβλιο A Handbook of Greek Mythology (Εγχειρίδιο ελληνικής μυθολογίας, 1928) θεωρείται ακόμα και σήμερα ένα από τα σημαντικότερα έργα παγκοσμίως σχετικά με το αντικείμενο αυτό. Συγγραφέας του ο διακεκριμένος καναδικής καταγωγής Άγγλος φιλόλογος Herbert Jennings Rose (1883-1961), που κατείχε την έδρα της ελληνικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Σαιντ Άντριους (St Andrews) της Σκωτίας από το 1927 ως το 1953.
Ένα ακόμη από τα σημαντικότατα έργα του είναι γνωστό στην πλειοψηφία των σπουδαστών των διαφόρων τμημάτων της Φιλοσοφικής Σχολής της χώρας μας. Πρόκειται για την Ιστορία της λατινικής λογοτεχνίας, έργο που γράφτηκε το 1954 και διδάσκεται ακόμα και σήμερα σε πολλές χώρες.


Η άγνωστη πτυχή της ζωής του Rose δεν είναι άλλη από το σκάκι. Ερασιτέχνης, μια και οι υποχρεώσεις του στον πανεπιστημιακό χώρο δεν του έδιναν πολλά περιθώρια για να παίζει συστηματικά, ήταν ωστόσο αρκετά ικανός ώστε να κάνει την εξής ισοπαλία με τον Καπαμπλάνκα σε ένα ματς που παίχτηκε τηλεγραφικά στις 23 Μαρτίου του 1907 και το οποίο βρήκαμε στην Chessbase:

Capablanca-Rose
Πανεπιστημιακό ματς ΗΠΑ-Αγγλία μέσω τηλεγράφου, 1907
1. ε4 ε5 2. Ιζ3 Ιγ6 3. Αβ5 ζ5 4. δ3 Ιζ6 5. 0-0 ζxε4 6. δxε4 δ6 7. Ιγ3 Αε7 8. θ3 0-0 9. Ιη5 Βε8 10. ζ4 θ6 11. Αγ4+ Ρθ8 12. Ιε6 Αxε6 13. Αxε6 Ιδ4 14. Αβ3 Ιxβ3 15. αxβ3 Βγ6 16. Βε2 εxζ4 17. Αxζ4 α6 18. Παε1 Παε8 19. Βδ3 Ιδ7 20. Ιδ5 Ιγ5 21. Βγ3 Ιε6 22. Βδ2 Ιxζ4 23. Ιxζ4 Βγ5+ 24. Ρθ1 Αη5 25. Ιη6+ Ρη8 26. Βδ3 Πxζ1+ 27. Πxζ1 Αζ6 28. ε5 δxε5 29. β4 Βγ6 30. Ββ3+ Βε6 31. Βη3 Αη5 32. Ιθ4 Αxθ4 33. Βxθ4 ε4 34. Πε1 Βε7 35. Βxε7 Πxε7 36. Ρη1 Ρζ7 37. Ρζ2 Ρζ6 38. Ρε3 Ρε5 39. Πδ1 θ5 40. Πδ4 Ρζ5 41. Πδ5+ Ρη6 42. Πδ4 και στο σημείο αυτό συμφωνήθηκε η ισοπαλία

Κωνσταντίνου και Ελένης

Σκακιστική σκηνή με τον Χάρη Ρώμα και την Ντέπυ Πάγκα, από την παλιά κωμική σειρά του Αντέννα "Κωνσταντίνου και Ελένης".

Το ιστορικό βιβλίο του Damiano

Τον 16ο αιώνα το σκάκι με τους σημερινούς κανόνες έκανε τα πρώτα του βήματα. Το 1575 ήταν μάλιστα μια χρονιά σταθμός για την ιστορία του παιχνιδιού γιατί τότε έγινε το πρώτο μεγάλο διεθνές τουρνουά. Ήταν στην Ισπανία, στην αυλή του βασιλιά Φιλίππου του Β'.

Την εποχή εκείνη η Ιταλία και η Ισπανία ήταν οι μεγαλύτερες σκακιστικές δυνάμεις της Ευρώπης. Επόμενο είναι λοιπόν τα βιβλία που έχουμε από εκείνα τα χρόνια να είναι γραμμένα σε αυτές τις δύο γλώσσες. Ένα διάσημο βιβλίο είναι το βιβλίο του Πορτογάλου Pedro Damiano. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1512, ήταν δίγλωσσο (ιταλικά και ισπανικά) και είχε τόση επιτυχία ώστε τα επόμενα 50 περίπου χρόνια να γνωρίσει πολλές καινούριες εκδόσεις καθώς και μεταφράσεις σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες.

Μέσα σε αυτό το βιβλίο συναντούμε χρήσιμες συμβουλές για τους σκακιστές, μερικές από τις οποίες έχουν αξία ακόμα και σήμερα, περισσότερο από 500 χρόνια μετά, π. χ. «όταν έχεις μια καλή κίνηση ψάξε να δεις μήπως υπάρχει καμιά ακόμα καλύτερη».
Παρακάτω υπάρχει μια φωτογραφία από σελίδα του βιβλίου.

Έξι βασίλισσες!

Η παρακάτω θέση ματ είναι από σχολικούς αγώνες μικρών παιδιών κι είναι φανερή η διάθεση του Λευκού να νικήσει "πολύ". Αφού αποφεύχθηκε το πατ, πάλι καλά!

Αρχεία σχολείων - 3ο δημοτικό σχολείο Ταύρου, 2002-2004

Για μια σχετικά σύντομη περιοδο δύο χρόνων διδάξαμε σκάκι και στον Ταύρο, με επιτυχία. Τα αποτελέσματα των εσωτερικών πρωταθλημάτων των προχωρημένων:  

Εσωτερικό πρωτάθλημα 2002-2003


Εσωτερικό πρωτάθλημα 2003-2004

Αρχεία σχολείων - 41ο δημοτικό σχολείο Αθήνας, 1998-2002

Στο 41ο δημοτικό σχολείο Αθήνας διδάξαμε σκάκι από το 1998 ως το 2002. Η συμμετοχή τις περισσότερες χρονιές ήταν μεγάλη, όπως και η συμπαράσταση του Συλλόγου Γονέων του σχολείου εκείνης της εποχής, που πάντοτε ήταν παρών για να προσφέρει κάθε δυνατή διευκόλυνση στα παιδιά.
Τα τελικά αποτελέσματα κάθε χρονιάς στα γκρουπ των προχωρημένων:

Εσωτερικό πρωτάθλημα 1998-1999


Εσωτερικό πρωτάθλημα 1999-2000


Εσωτερικό πρωτάθλημα 2000-2001


Εσωτερικό πρωτάθλημα 2001-2002

Makruk - Το ταϊλανδέζικο σκάκι

Ταϊλανδέζικο σκάκι σε κάποιο δρόμο στην Πατάγια (σε σκακιέρα δυτικού τύπου)

Το σκάκι στην Ταϊλάνδη είναι πολύ δημοφιλές. Όχι όμως το σκάκι που όλοι ξέρουμε. Οι Ταϊλανδοί έχουν το δικό τους παιχνίδι, που ονομάζεται Μακρούκ. Είναι ένας πρόδρομος του κοινού σκακιού ή ίσως ένα κοντινό ξαδελφάκι του, μια και οι κανόνες του μοιάζουν αρκετά με τους δικούς μας και -σε κάθε περίπτωση- μπορεί κανείς να τους εμπεδώσει σε λίγα λεπτά της ώρας.


Τα τουρνουά Μακρούκ είναι πολύ κοινά στην Ταϊλάνδη. Εδώ βλέπουμε τις κανονικές σκακιέρες.

Τα κομμάτια είναι ίδια με τα δικά μας, με δύο εξαιρέσεις. Οι βασίλισσες είναι σαν κι αυτές του αραβικού σκακιού, δηλαδή κινούνται μόνο ένα τετράγωνο διαγώνια, κι οι αξιωματικοί κινούνται ένα τετράγωνο διαγώνια ή ένα τετράγωνο προς τα εμπρός. Φυσικά δεν πρόκειται ούτε για βασίλισσες ούτε για αξιωματικούς. Τα πιόνια προάγονται αυτόματα μόλις φτάσουν στην 6η γραμμή (3η γραμμή για τα Μαύρα) και μόνο σε βασίλισσα. Ο σκοπός του παιχνιδιού είναι και εδώ το ματ.


Σχολικό τουρνουά Μακρούκ στην Ταϊλάνδη


Ξύλινη σκακιέρα του παιχνιδιού


Μια από τις πάμφθηνες χάρτινες σκακιέρες, που χρησιμοποιούνται γενικά στην Ανατολή, και πλαστικά κομμάτια


Στυλιζαρισμένο διάγραμμα δυτικού τύπου (ευχαριστούμε το site www.schemingmind.com που μας επέτρεψε να αναπαράγουμε το διάγραμμα που χρησιμοποιεί στους αγώνες του).

Shatranj - Το αραβικό σκάκι

Το σκάκι έχει μεγάλη ιστορία. Τίποτα ακόμα δεν είναι σίγουρο για το πώς ξεκίνησε. Πάντως το βρίσκουμε να είναι διαδεδομένο στις χώρες της Ανατολής πολλούς αιώνες πριν φτάσει στην Ευρώπη. Ήδη από τον 7ο αιώνα υπάρχουν αναφορές που έρχονται από την Ινδία και την Περσία. Λίγο αργότερα το παίρνουν οι Άραβες.

Οι Άραβες λάτρεψαν το σκάκι και το διέδωσαν παντού όπου πήγαν. Σταθεροποίησαν τους κανόνες του παιχνιδιού, που ήταν κάπως διαφορετικοί από τόπο σε τόπο, έγραψαν βιβλία με τη θεωρία του παιχνιδιού τουλάχιστον από τον 9ο αιώνα, ενώ οι μεγάλοι σκακιστές της εποχής έχαιραν εκτίμησης από όλους.
Στην Ευρώπη το σκάκι έφτασε μέσω της Ισπανίας, την οποία οι Άραβες κατέκτησαν κατά τον 8ο αιώνα Δεν είναι τυχαίο ότι στην Ισπανία γράφτηκε (πολύ αργότερα, τον 13ο αιώνα) το πρώτο ευρωπαϊκό σκακιστικό βιβλίο.

Οι Άραβες συνειδητοποίησαν την πολυπλοκότητα και την ομορφιά του σκακιού, γι’ αυτό και στα βιβλία τους βλέπουμε πολλά δύσκολα σκακιστικά προβλήματα, προχωρημένα για την εποχή εκείνη. Κυριολεκτικά έκαναν το σκάκι επιστήμη. Δεν είναι τυχαίο ότι ο χαλίφης al-Ma’amoun, γιος του Harun ar-Rashid, απελπισμένος που δεν μπορούσε να παίξει όσο καλά ήθελε, λέγεται ότι είπε: «Είναι παράξενο, εγώ που κυβερνάω όλον τον κόσμο από την Ινδία μέχρι την Ανδαλουσία να μην μπορώ να τα βγάλω πέρα με 32 κομμάτια!»

Όπως είπαμε, το αραβικό σκάκι είναι ο άμεσος πρόδρομος του ευρωπαϊκού σκακιού. Διαδόθηκε στην Ευρώπη κυρίως μέσω της Ισπανίας, την οποία είχαν καταλάβει οι Άραβες από το 711 και για περίπου οκτώ αιώνες.

Οι κανόνες του παιχνιδιού είχαν αρκετές διαφορές από το σκάκι όπως παίζεται σήμερα,αλλά και αρκετές ομοιότητες. Μπορούν να συνοψιστούν στα εξής σημεία:

1. Η σκακιέρα ήταν μονόχρωμη. Δεν υπήρχαν άσπρα και μαύρα τετράγωνα.
2. Στα αραβικά χειρόγραφα ο βασιλιάς στην κάτω μεριά της σκακιέρας παρουσιάζεται στα αριστερά, δηλαδή στο τετράγωνο δ1 και ο αντίπαλός του στο δ8. Κατά τα άλλα η αρχική τοποθέτηση είναι ακριβώς η ίδια.
3. Στη θέση της Βασίλισσας (που δεν υπήρχε στο αραβικό σκάκι) υπήρχε ένα κομμάτι που ονομαζόταν firzan, δηλαδή Σύμβουλος. Σε αντίθεση με τη Βασίλισσα, ήταν ένα ιδιαίτερα αδύναμο κομμάτι, αφού μπορούσε να κινηθεί μόνο κατά ένα τετράγωνο διαγώνια.
4. Αντί για αξιωματικούς είχαν δύο fil, δηλαδή ελέφαντες, επίσης όχι πολύ ισχυρά κομμάτια. Μπορούσαν να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα διαγώνια και μάλιστα ανεξάρτητα αν υπήρχε κομμάτι ή όχι στο διάβα τους. Δηλαδή μπορούσαν να πηδήξουν, όπως ο Ίππος!
5. Οι στρατιώτες είχαν το δικαίωμα να κινηθούν μόνο κατά ένα τετράγωνο. Δεν υπήρχε η δυνατότητα της κίνησης κατά δύο τετράγωνα. Όσο για την προαγωγή, αυτή μπορούσε να γίνει μόνο σε firzan.
6. Τα άλλα κομμάτια, δηλαδή ο Βασιλιάς, ο Ίππος και ο Πύργος είχαν την κίνηση που έχουν και σήμερα.
7. Δεν υπήρχε ροκέ.

Σαφώς το αραβικό σκάκι ήταν πιο αργό από το σημερινό. Αυτό το πρόβλημα μετριαζόταν κάπως από το ότι ένας παίχτης μπορούσε να νικήσει όχι μόνο με ματ αλλά και σε δύο άλλες περιπτώσεις: όταν ό αντίπαλος έμενε μόνο με τον Βασιλιά και όταν γινόταν πατ.

Παρακάτω φαίνεται η αρχική θέση.


Ο θρύλος της Ντιλαράμ
Οι Άραβες ήταν πολύ επιδέξιοι στην κατασκευή σκακιστικών προβλημάτων, ιδίως σε συνθέσεις για το φινάλε της παρτίδας. Πολλά από αυτά συνδέονται με θρύλους.
Ο παρακάτω θρύλος μάς έρχεται από τον 10ο αιώνα. Ένας πρίγκιπας, φανατικός σκακιστής, που δυστυχώς γι’ αυτόν του άρεσε να στοιχηματίζει, έπαιξε διάφορες παρτίδες εναντίον ενός άλλου πρίγκιπα και έχασε ό,τι είχε και δεν είχε. Στην τελευταία παρτίδα, παίζοντας με τα Λευκά, δεν είχε τι άλλο να στοιχηματίσει και στοιχημάτισε την ίδια την αγαπημένη του σύζυγο Ντιλαράμ. Στο τέλος η τύχη τού έπαιξε άσχημο παιχνίδι, αφού έφτασε στην παρακάτω απελπιστική θέση.


Ο Μαύρος απειλεί ματ με τέσσερις διαφορετικούς τρόπους: Πα8, Πα2, Π8β4 και Π2β4. Απελπισία είχε καταλάβει τον πρίγκιπά μας. Κοίταζε και ξανακοίταζε τη σκακιέρα και δεν έβρισκε τρόπο να ξεφύγει. Τότε ξαφνικά το πρόσωπο της Ντιλαράμ φωτίστηκε. Έσκυψε στο αυτί του άντρα της και του είπε: «Θυσίασε τους πύργους σου και σώσε με!».
Τότε είδε τη σωτηρία ο πρίγκιπας. Είχε ματ σε 6 κινήσεις:
1. Πθ8+! Ρχθ8 2. Εζ5+ (ο ελέφαντας που όπως είπαμε μπορεί να πηδήξει) Πθ2 (αυτό απλώς καθυστερεί κατά μία κίνηση το αναπόφευκτο ματ) 3. Πχθ2+ Ρη8 4. Πθ8+! Ρχθ8 5. η7+ Ρη8 6. Ιθ6 ματ.


Κομμάτια από το Κουρδιστάν, 17ος-18ος αι. Η σκακιέρα είναι ίσως ινδικής προέλευσης, 18ος αι.

Μπορεί κανείς να παίξει Shatranj στο Διαδίκτυο στο SchemingMind.
Πληροφορίες για το αραβικό σκάκι στην ιστοσελίδα του Jean-Louis Cazaux και στην Wikipedia.