Όταν το σκάκι γίνεται τέχνη

Από την παρτίδα Levitsky-Marshall, Βρότσλαβ, Πολωνία 1912

Αν θέλουμε να παραλληλίσουμε το σκάκι με την τέχνη, παρτίδες όπως η παραπάνω μάς δίνουν μια καλή αφορμή. Διότι κινήσεις σαν το 1...Βη3!! που έπαιξε εδώ ο Φρανκ Μάρσαλ με τα μαύρα -μετά από την οποία ο αντίπαλός του εγκατέλειψε αμέσως- έχουν κάτι από τέχνη.

Φωτοκουίζ

Δύο δημοφιλείς στην εποχή τους καλλιτέχνες εικονίζονται σε αυτή τη φωτογραφία: μία ηθοποιός κι ένας τραγουδιστής. Ποιοι είναι;

Βιβλίο - «Η τέχνη της επίθεσης στο σκάκι» του Βλαντιμίρ Βούκοβιτς

Για τους φίλους του σκακιού, αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα βιβλία που έχουν γραφτεί στην ιστορία του παιχνιδιού.

Συγγραφέας: Vladimir Vuković
Τίτλος πρωτοτύπου: The Art of Attack in Chess
Είδος έργου: Σκακιστική θεωρία
1η έκδοση στην αγγλική γλώσσα: Oxford, Λονδίνο 1963
Ελληνικός τίτλος: Η τέχνη της επίθεσης στο σκάκι
Μετάφραση: Παναγιώτης Δρεπανιώτης
Εκδόσεις: Κλειδάριθμος
Έτος έκδοσης: 2006

Ένα από τα καλύτερα βιβλία για το σκάκι που έχουν γραφτεί ποτέ, σχολιασμένο από τον γκρανμέτρ John Nunn με την ευκαιρία της πρώτης έκδοσης του βιβλίου σε αγγλική αλγεβρική σημειογραφία. Χωρίς εμβάθυνση στην τέχνη της επίθεσης δεν είναι δυνατή η πρόοδος στο σκάκι. Η επίθεση είναι ένα βασικό συστατικό της σκακιστικής παρτίδας. Αν δεν καλλιεργηθεί η τέχνη της επίθεσης, αν δεν αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες για μια πραγματικά αξιόλογη επίθεση, πώς είναι δυνατόν να κερδίσει κανείς μια παρτίδα όπου αντιμέτωπες είναι η τεχνική του ενός με την τεχνική του άλλου;

Στην αναθεωρημένη έκδοση αυτού του κλασικού βιβλίου, ο συγγραφέας παρουσιάζει από τις πιο απλές αρχές μέχρι τις πιο σύνθετες μορφές επίθεσης εναντίον του βασιλιά. Πρόκειται για μια διαχρονική και εξαιρετικά αναλυτική μελέτη όλων των μεθόδων επίθεσης εναντίον του βασιλιά.

Στα κεφάλαιά του θα βρείτε θέματα όπως:

- Επίθεση στο βασιλιά πριν κάνει ροκέ
- Επίθεση στο βασιλιά που έχασε το δικαίωμα του ροκέ
- Το ροκέ και η επίθεση στο ροκέ
- Εικόνες ματ
- Εστιακά σημεία
- Η κλασική θυσία του αξιωματικού
- Οριζόντιες, κάθετες, και διαγώνιες στην επίθεση κατά του ροκέ
- Κομμάτια και πιόνια στην επίθεση κατά του ροκέ
- Επίθεση στο φιανκέτο και στο μεγάλο ροκέ
- Η άμυνα στην επίθεση κατά του ροκέ
- Οι φάσεις της επίθεσης κατά του ροκέ
- Η επίθεση κατά του βασιλιά ως μέρος της παρτίδας

Με τη βοήθεια παραδειγμάτων, ο Vukovic σχολιάζει μερικές από τις πιο σπουδαίες παρτίδες που έχουν παιχτεί στην ιστορία του σκακιού και συχνά αποκαλύπτει λάθη που καταρρίπτουν τις προηγούμενα αποδεκτές εκτιμήσεις. Αν θέλετε να μάθετε πώς να επιτίθεστε με επιτυχία, διαβάστε αυτό το βιβλίο!

Βρείτε το βιβλίο (ενδεικτικά): https://www.protoporia.gr/

Βιβλίο - «Το σχέδιο στο σύγχρονο σκάκι» του Στράτου Γρίβα

Συγγραφέας: Στράτος Γρίβας
Τίτλος πρωτοτύπου: Modern Chess Planning
Είδος έργου: Θεωρία του σκακιού
1η έκδοση στην αγγλική γλώσσα: Gambit Publications, 2007
Ελληνικός τίτλος: Το σχέδιο στο σύγχρονο σκάκι
Μετάφραση: Παναγιώτης Δρεπανιώτης
Εκδόσεις: Κλειδάριθμος
Έτος έκδοσης: 2007

Με το βιβλίο Tο σχέδιο στο σύγχρονο σκάκι, που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα παράλληλα με την πρώτη αγγλική έκδοση, Modern Chess Planning, ο συγγραφέας του, γκρανμέτρ Στράτος Γρίβας, προσφέρει άλλο ένα σημαντικό εργαλείο προπόνησης για σκακιστές αρχικού και μέσου επιπέδου. Το βιβλίο παρέχει πολύτιμη προπονητική υποστήριξη σε ένα ευαίσθητο θέμα, την επιλογή του καλύτερου από τα διαθέσιμα σχέδια μάχης. Ο συγγραφέας αναλύει την κρίσιμη θέση σε 75 παρτίδες, βοηθώντας τον αναγνώστη να κατανοήσει τα κρυφά μυστικά των παρτίδων αυτών και του προτείνει να διαλέξει ένα από τρία εναλλακτικά σχέδια για να συνεχίσει. Πρόκειται για ένα βιβλίο που θα αποδειχθεί απαραίτητο στη βιβλιοθήκη κάθε νέου και ανερχόμενου σκακιστή, αλλά και κάθε προπονητή ή εκπαιδευτή.

Βρείτε το βιβλίο (ενδεικτικά): https://www.politeianet.gr/

Η μικρότερη δύναμη

Αν είχατε την παρακάτω θέση, τι θα παίζατε με τα Λευκά; Φυσικά 1. η8=Β, σωστά; Η κίνηση αυτή κερδίζει γρήγορα. Κι όμως, αν δεν κάνετε προαγωγή σε Βασίλισσα κερδίζετε γρηγορότερα! Λοιπόν;

Η ιδέα της υποπροαγωγής σε ένα πρόβλημα του Pauly.

Wolfgang Pauly, Deutsche Schachzeitung, 1905
Τα Λευκά κάνουν ματ σε 3 κινήσεις

Ο ζωγράφος Béla Kontuly

Νεκρή φύση με σκακιέρα και άγαλμα

Διάσημος για τις τοιχογραφίες του με θρησκευτικά θέματα, αλλά και για τις προσωπογραφίες και τις νεκρές φύσεις του, μια από τις οποίες βλέπουμε εδώ, ο Ούγγρος ζωγράφος Μπέλα Κόντουλι (Béla Kontuly, 1904-1983) δεν ακολούθησε τις καλλιτεχνικές ευρωπαϊκές πρωτοπορίες στην τέχνη, με τις οποίες εντούτοις ήρθε σε επαφή κατά τη διάρκεια των σπουδών του στην Πράγα κατά τα τέλη της δεκαετίας του '20, όπως και στην Ιταλία στις αρχές της δεκαετίας του '30.


Η αλληγορία της μουσικής

Άντολφ Άντερσσεν

Ο Άντολφ Άντερσσεν (Adolf Anderssen, 1818-1879) ήταν μια θρυλική μορφή στην ιστορία του σκακιού. Υπήρξε ίσως ο κορυφαίος συνδυαστικός παίχτης του 19ου αιώνα και θεωρείται ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της «ρομαντικής σχολής» του σκακιού, δηλαδή των παιχτών εκείνων που έπαιζαν φανταχτερό παιχνίδι, με πολλές θυσίες που (αν έπιαναν!) συνοδεύονταν από ακατανίκητη επίθεση εναντίον του αντίπαλου Βασιλιά.

Γεννήθηκε στην Μπρατισλάβα το 1818 και ήταν γερμανικής καταγωγής. Σπούδασε μαθηματικά και από το 1847 δίδασκε σε ένα γυμνάσιο της πόλης του. Οι σύγχρονοί του τον περιέγραφαν ως έναν ψηλό και καλοξυρισμένο άντρα, με ευχάριστη προσωπικότητα, πάντα φιλικό, τίμιο και ευγενικό, και κάπως ντροπαλό. Δεν είχε εχθρούς και όλοι τον ήθελαν στην παρέα τους. Έπαιζε σκάκι με κάθε ευκαιρία και, αν και ήταν ένας από τους καλύτερους δύο-τρεις παίχτες του κόσμου, δεν δίσταζε να παίζει με αντιπάλους κάθε δυναμικότητας και να δίνει τη συμβουλή του όποτε του την ζητούσαν. Η ήττα ακόμη και από κατώτερους παίχτες δεν έδειχνε να τον στενοχωρεί και δεν αναζητούσε δικαιολογίες γι’ αυτήν. Ήταν αυτό που θα λέγαμε σήμερα «αντιστάρ».

Παρά την συνεσταλμένη του φύση, όμως, στη σκακιέρα επάνω μεταμορφωνόταν. Οι συνδυασμοί και οι θυσίες του έχουν αφήσει εποχή. Ήταν τολμηρός και είχε ιδιοφυείς ιδέες, αν και δεν ήταν τόσο καλός στη στρατηγική, τουλάχιστον στην αρχή της καριέρας του, πράγμα που του κόστισε αρκετές ήττες.

Το 1851 έγινε στο Λονδίνο το πρώτο μεγάλο σκακιστικό τουρνουά όλων των εποχών. Κανείς δεν φανταζόταν τότε ότι ο νεαρός μαθηματικός από την Μπρατισλάβα θα είχε πιθανότητες να κερδίσει τα μεγαθήρια που έπαιρναν μέρος. Και όμως, ο Άντερσσεν κέρδισε πειστικά όλους τους αντιπάλους του και πήρε πανάξια την πρώτη θέση.

Μετά από αυτό επέστρεψε στα καθήκοντά του στο γυμνάσιο και περιορίστηκε μόνο σε φιλικές παρτίδες για πολλά χρόνια. Όμως το 1858 επισκέφθηκε την Ευρώπη ο μεγάλος Αμερικανός πρωταθλητής Πωλ Μόρφυ. Αφού κέρδισε όλους όσους αναμετρήθηκαν μαζί του, εξέφρασε την επιθυμία να συναντήσει τον Άντερσσεν. Ο Άντερσσεν ποτέ δεν έλεγε όχι. Στην περίοδο των σχολικών διακοπών κανονίστηκε το ματς στο Παρίσι. Ο Άντερσσεν έπαιξε όσο καλύτερα μπορούσε, αλλά τελικά έχασε. Αντί να προσπαθήσει να βρει δικαιολογίες για την ήττα του, είπε απλά ότι ο Μόρφυ ήταν καλύτερος και δεν έπεφτε στις παγίδες που του έστηνε.

Μετά όμως από αυτήν την ήττα πήρε το σκάκι ακόμα πιο σοβαρά. Ενώ μέχρι τότε ήταν ένας σπουδαίος επιθετικός παίχτης, που όμως δεν έδινε ιδιαίτερη σημασία στην άμυνα, άρχισε στα 40 του χρόνια να μελετάει τη στρατηγική του παιχνιδιού και πολύ γρήγορα βελτιώθηκε σημαντικά. Το 1862 έγινε στο Λονδίνο άλλο ένα πολύ σπουδαίο τουρνουά και ο Άντερσσεν ήταν πάλι πρώτος, δείχνοντας μάλιστα μια διαφορετική, βαθύτερη ποιότητα στο παιχνίδι του. Εκείνη την εποχή θεωρήθηκε ότι ήταν ο καλύτερος παίχτης του κόσμου (μια και ο Μόρφυ είχε πια εγκαταλείψει το σκάκι). Όμως ποτέ δεν άφησε τα εκπαιδευτικά του καθήκοντα. Την ίδια χρονιά τού προσφέρθηκε μια ανώτερη θέση ως καθηγητής μαθηματικών και γερμανικής γλώσσας, την οποία δέχτηκε με προθυμία, και το 1865 έγινε διδάκτορας Φιλοσοφίας και Τεχνών στο Πανεπιστήμιο.

Το 1870 έγινε στο Μπάντεν-Μπάντεν το μεγαλύτερο τουρνουά μέχρι την εποχή εκείνη. Έπαιζαν όλοι ανεξαιρέτως οι κορυφαίοι παίχτες. Ο Άντερσσεν σε ηλικία 52 ετών ξαναβγήκε πρώτος, πετυχαίνοντας το καλύτερο αποτέλεσμα της καριέρας του.

Συνέχισε να βρίσκεται ανάμεσα στους πρώτους πέντε καλύτερους παίχτες του κόσμου, αλλά και να διδάσκει, μέχρι το θάνατό του το 1879.

Ο συνδυασμός που ακολουθεί είναι από την παρτίδα του εναντίον του Ντυφρέν, που παίχτηκε στο Βερολίνο το 1852. Αυτή η παρτίδα είναι από τις πιο διάσημες. Έχει μάλιστα αποκτήσει και όνομα! Λέγεται «αειθαλής» ή «πάντα ανθισμένη». Αυτοί που την ονόμασαν έτσι θέλησαν να τονίσουν την ομορφιά της, την αιωνιότητά της. Ο συνδυασμός του Άντερσσεν είναι τόσο ωραίος και εντυπωσιακός, που αφήνει ανεξίτηλη εντύπωση στο μυαλό μας.

Άντερσσεν-Ντυφρέν, Βερολίνο 1852

1.ε4 ε5 2.Ιζ3 Ιγ6 3.Αγ4 Αγ5 4.β4 Αxβ4 5.γ3 Αα5 6.δ4 εxδ4 7.O-O
δ3 8.Ββ3 Βζ6 9.ε5 Βη6 10.Πε1 Ιηε7 11.Αα3 β5 12.Βxβ5 Πβ8 13.Βα4
Αβ6 14.Ιβδ2 Αβ7 15.Ιε4 Βζ5 16.Αxδ3 Βθ5 17.Ιζ6+ ηxζ6 18.εxζ6
Πη8 19.Παδ1 Βxζ3 20.Πxε7+ Ιxε7



21.Βxδ7+ Ρxδ7 22.Αζ5+ Ρε8 23.Αδ7+ Ρζ8 24.Αxε7# 1-0

29ο διεθνές σκακιστικό τουρνουά Νίκαιας «Τιμή στην Εθνική Αντίσταση»

Διαβάστε την προκήρυξη του τουρνουά: http://fysiolatris.com/images/pdf/29o-diethnes-tournoua.pdf

Η Βέρα Μέντσικ και η περίφημη λέσχη της

Το 1927 έγινε στο Λονδίνο το πρώτο στην ιστορία Πρωτάθλημα Κόσμου Γυναικών. Πρωταθλήτρια ήταν μια κοπέλα 21 μόλις ετών, που επρόκειτο να αφήσει έντονη τη σφραγίδα της στο παγκόσμιο σκάκι τα επόμενα χρόνια: η Βέρα Μέντσικ.

Η Μέντσικ γεννήθηκε στη Μόσχα το 1906, από Τσέχο πατέρα και Αγγλίδα μητέρα. Ο πατέρας της τής έμαθε σκάκι όταν η Βέρα ήταν 9 ετών.

Η οικογένεια εγκαταστάθηκε στο Χάστινγκς της Αγγλίας το 1921 κι εκεί η Βέρα έγινε γρήγορα μέλος της τοπικής σκακιστικής λέσχης, όπου πήρε μαθήματα από τον περίφημο Ούγγρο γκρανμαίτρ Γκέζα Μάροτσι.

Όμως η πραγματική λέσχη για την οποία είναι γνωστή η Μέντσικ ήταν άλλη. Μιλάμε για μια εποχή όπου ήταν ελάχιστες οι γυναίκες που έπαιζαν σκάκι, και το να παίζουν -και μάλιστα σε υψηλό επίπεδο- δεν γινόταν εύκολα αποδεκτό σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο. Όταν προσκλήθηκε η παγκόσμια πρωταθλήτρια να παίξει στο τουρνουά του Κarlsbad το 1929 ανάμεσα σε "θηρία" όπως ο Καπαμπλάνκα, ο Όϋβε, ο Μπογκολιούμποβ, ο Νίμτσοβιτς, ο Σπίλμαν κ.α., κάποιοι από τους μαιτρ είδαν με ευθυμία το γεγονός. Ένας μάλιστα από αυτούς -ο Αυστριακός Μπέκερ- είπε το εξής: "Όταν τελειώσει το τουρνουά προτείνω να ανοίξουμε τη λέσχη "Βέρα Μέντσικ", στην οποία θα γίνονται αποκλειστικά μέλη όσοι χάνουν από την παγκόσμια πρωταθλήτρια".

Ήταν μάλλον καλή η ιδέα του, γιατί είχε την τιμή να γίνει το πρώτο μέλος. Άλλα μέλη του κλαμπ αυτού ήταν ο Όϋβε, ο Γέιτς, ο Αλεξάντερ, ο Κολλέ, ο Τόμας. Αλλά και πολλοί διάσημοι παίχτες όπως ο Βίντμαρ, ο Γκρύνφελντ, ο Σπίλμαν κ.α. είχαν καταφέρει να διασωθούν με ισοπαλίες.

Αυτή η λέσχη ήταν θέμα για μεγάλες πλάκες ανάμεσα στους σκακιστές. Ο γνωστός Άγγλος σκακιστής Τζωρτζ Τόμας (ο οποίος, για να είμαστε δίκαιοι, διακρινόταν για τους άψογους τρόπους του) είχε τιμηθεί από συντάκτη του British Chess Magazine με τον παρακάτω τρόπο: "Ο Sir George Thomas ηττήθηκε για μια ακόμα φορά από τη Βέρα Μέντσικ και ανακηρύσσεται πλέον πρόεδρος της λέσχης!"

Η παρακάτω παρτίδα με τον Thomas παίχτηκε το 1932:

Vera Menchik-George Thomas, Λονδίνο 1932

1. δ4 Ιζ6 2. γ4 η6 3. Ιγ3 Αη7 4. ε4 δ6 5. ζ3 O-O 6. Αε3 ε5
7. Ιηε2 β6 8. Βδ2 Ιγ6 9. δ5 Ιε7 10. η4 Ιδ7 11. Πη1 α5
12. O-O-O Ιγ5 13. Ιη3 Αδ7 14. θ4 α4 15. θ5 Ββ8 16. Αθ6 Βα7
17. Αxη7 Ρxη7 18. Ιζ5+ Ιxζ5 19. ηxζ5 α3 20. ζ6+ Ρθ8 21. Βθ6
αxβ2+ 22. Ρβ1 Πη8



23. θxη6 ζxη6 24. Βxθ7+ 1-0 (24...Ρxθ7 25. Πθ1+ Αθ3 26. Πxθ3 ματ)

Η Βέρα Μέντσικ έφυγε από τη ζωή πολύ νωρίς, κατά τη διάρκεια ενός βομβαρδισμού του Λονδίνου από τους Γερμανούς το 1944.

Μια ανάλυση αλλιώτικη απ' τις άλλες!

Μια από τις τελευταίες φωτογραφίες του Φρανκ Μάρσαλ, το 1942

Ο παλιός Αμερικανός πρωταθλητής Φρανκ Μάρσαλ (Frank Marshall, 1877-1944) ήταν ένας παίχτης πολύ αγαπητός στους σκακιστικούς κύκλους. Ήταν χιουμορίστας, ευχάριστος κι έκανε σχεδόν παντού φίλους. Σκακιστικός "πατριάρχης" μιας γενιάς σημαντικών Αμερικανών σκακιστών, όπως ο Ρεσέβσκυ, ο Κάσνταν, ο Ντένκερ, ο Ντέηκ και ο Φάιν, που σήκωσαν ψηλά το αμερικανικό σκάκι μέχρι την εμφάνιση του μεγάλου Φίσερ. Η παρακάτω παρτίδα είναι από το βιβλίο Marshall's Best Games of Chess (Οι καλύτερες παρτίδες του Μάρσαλ), που έγραψε σε συνεργασία με τον Φρεντ Ράινφελντ (αρχικός τίτλος: My Fifty Years of Chess). Δείτε πώς περιγράφει ο χιουμορίστας Μάρσαλ αυτήν την παρτιδα:

Marshall-Burn, Παρίσι 1900

Ο Βρετανός Amos Burn (σ.σ. Έιμος Μπερν, 1848-1925, ένας από τους ισχυρότερους παίχτες του κόσμου στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα) ήταν ένας πολύ συντηρητικός παίχτης και του άρεσε να βολεύεται στη θέση του για μια μακρά παρτίδα κλειστού, αμυντικού σκακιού. Του άρεσε να καπνίζει την πίπα του ενώ μελετούσε τη σκακιέρα (σ.σ. Αναφερόμαστε φυσικά σε μια εποχή που το κάπνισμα επιτρεπόταν, ενώ σήμερα απαγορεύεται στους αγωνιστικούς χώρους). Μόλις έκανα τη δεύτερη κίνησή μου, ο Μπερν άρχισε να ψάχνει τις τσέπες του για την πίπα του και τον καπνό του.
1. δ4 δ5
2. γ4 ε6
3. Ιγ3 Ιζ6
4. Αη5 Αε7
Δεν χρειαζόταν πολλή σκέψη γι' αυτές τις κινήσεις, αλλά ο Μπερν είχε βγάλει την πίπα του και προσπαθούσε να την καθαρίσει.
5. ε3 0-0
6. Ιζ3 β6
7. Αδ3 Αβ7
8. γxδ5 εxδ5
Άρχισε να γεμίζει την πίπα του. Επιτάχυνα τις κινήσεις μου.
9. Αxζ6 Αxζ6
10. θ4 ...
Αυτό τον έκανε να σκεφτεί, κι ακόμη δεν είχε ανάψει την πίπα του. Η απειλή είναι Αxθ7+ Ρxθ7 και Ιη5+, γνωστή ως επίθεση Πίλσμπερυ.
10.... η6
11. θ5 Πε8
12. θxη6 θxη6
Έψαχνε τώρα για σπίρτα.
13. Βγ2 Αη7



14. Αxη6! ζxη6
Άναψε ένα σπίρτο. Φαινόταν νευρικός. Το σπίρτο τού έκαψε τα δάχτυλα κι έσβησε.
15. Βxη6 Ιδ7
Ένα ακόμα σπίρτο έπαιρνε σειρά.
16. Ιη5 Βζ6
Επιτέλους είχε ανάψει την πίπα του. Αλλά δεν υπήρχε χρόνος.
17. Πθ8+ ...
Και εγκατέλειψε επειδή αν 17....Ρxθ8 18. Βθ7 ματ.

Ο καϋμένος ο Μπερν. Αισθάνομαι σαν να τον εξαπάτησα. Αν είχε μόνο καταφέρει να ανάψει την πίπα του γρηγορότερα μπορεί τα πράγματα να ήταν διαφορετικά.
Το πήρε καλόκαρδα και σφίξαμε τα χέρια. Μετά η πίπα του έσβησε.

Βιβλίο - «Οι μεγάλοι προκάτοχοί μου - Βιβλίο 1» του Γκάρυ Κασπάροβ

Συγγραφέας: Гарри Кимович Каспаров
Τίτλος αγγλικής έκδοσης: My Great Predecessors - Part I
Είδος έργου: Ιστορία του σκακιού
1η έκδοση στην αγγλική γλώσσα: Everyman Chess, 2003
Ελληνικός τίτλος: Οι μεγάλοι προκάτοχοί μου - Βιβλίο 1
Μετάφραση - Επιμέλεια - Διορθώσεις: Στράτος Κακαδέλλης
Εκδόσεις: Κέδρος
Έτος έκδοσης: 2006

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς σκακιστής για να γνωρίζει τον Γκάρυ Κασπάροβ. Ένας από τους ισχυρότερους παίχτες όλων των εποχών -αν όχι ο ισχυρότερος- έχει καταφέρει με το εκπληκτικό του παιχνίδι και την πολύπλευρη προσωπικότητά του να κάνει γνωστό το σκάκι στα πέρατα του κόσμου. Παγκόσμιος πρωταθλητής για πολλά χρόνια, συγγραφέας, πολιτικός ακτιβιστής και πολλά άλλα, είναι ο καλύτερος διαφημιστής του παιχνιδιού.

Το μνημειώδες έργο του Οι μεγάλοι προκάτοχοί μου αποτελείται από πέντε τόμους και γράφτηκε μέσα στην τριετία 2003-2006. Σκοπός του είναι να κάνει μια ανασκόπηση της ιστορίας του σκακιού μέσα από τη σκακιστική πρακτική των προκατόχων του παγκόσμιων πρωταθλητών και των ιδεών που πρόσφερε ο κάθε ένας στην εξέλιξη του παιχνιδιού. Αλλά όχι μόνο αυτό. Εκτός από αναρίθμητες παρτίδες των συγκεκριμένων παιχτών, τους τοποθετεί μέσα στο εκάστοτε ιστορικό, κοινωνικό και πολιτιστικό τους πλαίσιο, για να δείξει τελικά ότι η εξέλιξη σε οποιονδήποτε τομέα δεν είναι ποτέ άσχετη με τις συνθήκες που επικρατούν. Ίσως το σκάκι, όπως η τέχνη, όπως η μουσική και η λογοτεχνία, να ξεφεύγει λίγο από αυτόν τον κανόνα και να μας δείχνει ότι η ανθρώπινη μεγαλοφυΐα δεν μπορεί να μπαίνει πάντα σε πλαίσια.

Το σκάκι, αν και η γέννησή του προσδιορίζεται κάπου στην Περσία ή στην Ινδία πριν από 1500 περίπου χρόνια, με τη μορφή που παίζεται σήμερα δημιουργήθηκε ουσιαστικά στην Ισπανία του 15ου αιώνα. Οι πρώτοι κορυφαίοι παίχτες ήταν Ισπανοί. Από την εποχή της Αναγέννησης μέχρι και τις αρχές του 18ου αιώνα τη σκυτάλη πήραν οι Ιταλοί κι είναι δύσκολο να βρει κανείς κάποιον κορυφαίο σκακιστή που να μην έχει γεννηθεί σ' αυτή τη χώρα. Τον 18ο αιώνα όμως μέχρι και το 1840 κυριαρχούν οι Γάλλοι. Κατά τα μέσα του αιώνα ακολουθούν οι Γερμανοί με πρωτεργάτη και απολύτως κορυφαίο τον Άντερσεν. Είναι η εποχή του «σκακιστικού ρομαντισμού». Οι μεγάλοι σκακιστές της εποχής διακατέχονται από ένα πνεύμα πάθους, ιλιγγιώδους δημιουργικότητας, αστείρευτης φαντασίας και κυριαρχίας του πνεύματος πάνω στην ύλη. Παίζονται επιθετικές παρτίδες, γεμάτες συνδυασμούς και θυσίες, όπου η ισχυρότερη πλευρά τοποθετεί την ομορφιά στην κορυφή των επιδιώξεών της και δεν την απασχολεί ούτε η ήττα.

Ένας διάττοντας αστέρας περνάει λίγο πριν το 1860 από την Ευρώπη. Έχοντας κατατροπώσει όλους τους παίχτες της χώρας του, ο εικοσάχρονος Αμερικανός Πώλ Μόρφυ έρχεται στην Ευρώπη για να βρει αντιπάλους του μεγέθους του. Κανείς δεν είναι ικανός να τον σταματήσει, ούτε ο μεγάλος Άντερσεν, ο οποίος ιπποτικά αναγνωρίζει την ανωτερότητα του αντιπάλου του. Η σκακιστική ιδιοφυΐα σε αποθέωση. Ο Μόρφυ όμως γυρίζει στην πατρίδα του και -μέσα στη χρησιμοθηρική αμερικανική πραγματικότητα- χάνει σιγά σιγά την επαφή του με το παιχνίδι.

Τότε μπαίνει στο προσκήνιο η «γερμανική μηχανή». Ο Αυστριακός Στάινιτς συγκεντρώνει τις παρτίδες όλων των μεγάλων σκακιστών μέχρι και την εποχή του και δημιουργεί την πρώτη ολοκληρωμένη σκακιστική θεωρία. Εκπληκτικός παίχτης και ο ίδιος, νικάει τον Άντερσεν και γίνεται το 1886 ο πρώτος παγκόσμιος πρωταθλητής. Δεν διστάζει να παίζει με τους πάντες, δεν φοβάται την ήττα και κάθε παρτίδα του είναι γι' αυτόν ευκαιρία να δοκιμάζει τις ιδέες του στην πράξη. Πεθαίνει μέσα σε απόλυτη ένδεια το 1900 χωρίς να καταθέσει τα όπλα μέχρι την τελευταία στιγμή.

Ο Γερμανός μαθηματικός και φιλόσοφος Λάσκερ είναι αυτός που τον νικάει και τον διαδέχεται το 1894. Αφιερώνει πολύ λιγότερο χρόνο στο ίδιο το παιχνίδι από ό,τι ο προκάτοχός του και ασχολείται περισσότερο με τη μελέτη του και με τα προσωπικά του ενδιαφέροντα. Είναι όμως ισχυρότερος από όλους τους παίχτες της εποχής του, κρατάει τον τίτλο μέχρι το 1921 και δεν σταματάει ούτε αυτός να αναμετράται με τους πολύ νεώτερους αντιπάλους του μέχρι τον θάνατό του είκοσι χρόνια αργότερα.

Ο επόμενος, τρίτος στη σειρά παγκόσμιος πρωταθλητής, είναι ο Κουβανός Καπαμπλάνκα. Ιδιοφυής παίχτης, παιδί-θαύμα, παίζει σκάκι σαν να έχει γεννηθεί γι' αυτό. Η απλότητα του παιχνιδιού του, οι κρυστάλλινες παρτίδες του, η φαινομενική ευκολία με την οποία κέρδιζε, αλλά και το γεγονός ότι ήταν ένας μάλλον ωραίος άντρας, ευχάριστος στις παρέες, μπον βιβέρ και αγαπημένος των γυναικών, τον έχουν καταστήσει έναν από τους πιο ενδιαφέροντες και αγαπητούς παίχτες που πέρασαν ποτέ από τα 64 τετράγωνα.

Το 1927 ένας ορμητικός Ρώσος, γεμάτος φαντασία, ιδέες και τρομακτική ισχύ, ο τρομερός Αλιέχιν, εκθρονίζει τον Καπαμπλάνκα και βάζει τις βάσεις για τη μετέπειτα απόλυτη κυριαρχία των Ρώσων στο σκακιστικό στερέωμα. Ο ίδιος δεν ανήκει στη Ρωσική (ή Σοβιετική, καλύτερα) σχολή. Αντίθετος με το σοβιετικό καθεστώς, έχει ήδη καταφύγει στην Ευρώπη και το αστέρι του λάμπει εκεί. Θα παραμείνει παγκόσμιος πρωταθλητής μέχρι τον θάνατό του το 1946, με μια μικρή διακοπή ανάμεσα στα 1935 και 1937, που χάνει τον τίτλο από έναν άλλο μαθηματικό, τον Ολλανδό Όυβε.

Το βιβλίο αυτό, μετά από ένα ικανοποιητικό πέρασμα στην ιστορία του σκακιού μέχρι και το 1ο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα, ασχολείται με τους τέσσερις αυτούς μεγάλους προκατόχους του Κασπάροβ: τον Στάινιτς, τον Λάσκερ, τον Καπαμπλάνκα και τον Αλιέχιν. Οι 600 περίπου σελίδες του προσφέρουν άφθονο ιστορικό και βιογραφικό υλικό, καθώς και πολλές, πάρα πολλές παρτίδες. Συστήνεται χωρίς δεύτερη κουβέντα.

Ηλίας Οικονομόπουλος

Αναζητήστε το βιβλίο: https://www.protoporia.gr/