Κώδικας Manesse - Συλλογή Γερμανών τροβαδούρων

Otto von Brandenburg

Κατά το πρώτο μισό του 14ου αιώνα δημιουργείται στη Ζυρίχη ένα από τα σημαντικότερα έργα της γερμανικής μεσαιωνικής ποίησης. Πρόκειται για ένα χειρόγραφο που φέρει την ονομασία Κώδικας Manesse, από το όνομα της οικογένειας της Ζυρίχης που έκανε την παραγγελία.

Το χειρόγραφο περιλαμβάνει τη δουλειά περίπου 140 Γερμανών τροβαδούρων (των επονομαζόμενων Minnesänger), είναι γραμμένο στη μεσαιωνική γερμανική γλώσσα και θεωρείται εξαιρετικά σημαντική πηγή για τους μελετητές της λογοτεχνίας της εποχής.

Οι Minnesänger ξεκίνησαν τη δική τους λυρική ποίηση γύρω στα 1170, όταν ο Αυστριακός ευγενής Der von Kürenberg (το έργο του οποίου υπάρχει επίσης στον κώδικα) υιοθέτησε στην ποίησή του την αντίληψη του "ευγενούς έρωτα" κατά το πρότυπο των τροβαδούρων της Προβηγκίας. Η ποίηση αυτή έφτασε στο απόγειό της γύρω στα 1230 και συνέχισε μέχρι τα μέσα του επόμενου αιώνα, δημιουργώντας μαζί με την παράδοση της Προβηγκίας και της Γαλικίας το υπόβαθρο για την αναγεννησιακή ποίηση.

Οι μινιατούρες του βιβλίου είναι εκπληκτικής ποιότητας. Οι τροβαδούροι παρουσιάζονται κατά σειρά κοινωνικής θέσης. Πρώτος ο αυτοκράτορας κι ακολουθούν οι βασιλιάδες, οι πρίγκιπες, οι ιππότες, οι απλοί ποιητές. Να πούμε εδώ ότι τροβαδούροι υπήρξαν από όλα τα κοινωνικά στρώματα. Ο συγκεκριμένος τροβαδούρος της πρώτης εικόνας, ο πρίγκιπας Otto von Brandenburg, ήταν γνωστός φίλος του σκακιού.


Dietmar von Ast


Reinmar von Zweter

Πηγές:
-Carlos Alvar, Poesía de Trovadores, Trouvères y Minnesinger, Alianza Editorial 1999
-Η ιστοσελίδα του κώδικα
-Από την Wikipedia

«Οι σκακιστές» του Μαρσέλ Ντυσάν

Στον διάσημο Γάλλο ζωγράφο, αλλά και ισχυρότατο σκακιστή, Μαρσέλ Ντυσάν έχουμε αναφερθεί ξανά εδώ. Ένας ακόμη πίνακάς του που σχετίζεται με το σκάκι είναι Οι σκακιστές, έργο του 1911.

Leonid Kubbel

Το βιβλίο του Kubbel 250 σπουδές, Μόσχα 1938

Ο Ρώσος λεττονικής καταγωγής Leonid Kubbel (1891-1942) θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες σπουδών στην ιστορία του σκακιού. Έμαθε να παίζει σκάκι σε ηλικία 7 ετών και ήδη σε ηλικία 12 ετών πήρε ένα ειδικό βραβείο σε διαγωνισμό λύσης προβλημάτων που οργάνωνε το περιοδικό Bohemia στην Πράγα. Ένα χρόνο αργότερα άρχισε να συνθέτει τα δικά του προβλήματα.

Μια από τις ωραιότερες σπουδές του θα δούμε παρακάτω.

Σπουδή του Λεονίντ Κούμπελ, 1ο βραβείο περιοδικού 64, 1923

Παίζουν τα Λευκά και κερδίζουν

Leon Kelly

Το οροπέδιο του σκακιού (1945)

Εκπρόσωπος του αμερικανικού υπερρεαλισμού, επηρεασμένος παράλληλα από τον κυβισμό, τη ζωγραφική του Σεζάν, τον κοινωνικό ρεαλισμό, αλλά και την αφηρημένη ζωγραφική, ο Λέον Κέλι (Leon Kelly, 1901-1982) σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Πενσιλβανίας στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ και κατόπιν συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι.

Άφησε ένα πολύ μεγάλο σε έκταση έργο και διακρίθηκε κυρίως για τις ελαιογραφίες του. Ασχολήθηκε ακόμα με τη γλυπτική, την υδατογραφία και την τοιχογραφία.


Γιγάντια ομπρέλα (1940)


Αρχαίος ιερέας (1950)

Ο Έλληνας σκακιστής και καθηγητής του Columbia

Το 1933, λίγο πριν από τη σκακιστική Ολυμπιάδα που έγινε στο Folkestone Αγγλίας, η αμερικανική ομάδα -που βγήκε τελικά πρώτη- ήταν τόσο ισχυρή ώστε έπρεπε να γίνει ένα τουρνουά επιλογής ανάμεσα στους καλύτερους Αμερικανούς παίχτες της εποχής. Εκτός από τον μεγάλο Φρανκ Μάρσαλ και τον Ισαάκ Κάσνταν, οι υπόλοιποι έπρεπε να παίξουν ένα τουρνουά για τρεις θέσεις πρόκρισης.

Ανάμεσά τους κι ο Έλληνας μετανάστης δεύτερης γενιάς Μενέλαος Χασιαλής του Δημητρίου, πτυχιούχος φυσικοχημείας και κάτοχος μεταπτυχιακού στη φυσική, ηλικίας τότε 24 ετών. Ήταν τακτικός θαμώνας στο διάσημο Marshall Chess Club, με πολύ καλά αποτελέσματα, ιδιαίτερα στο ράπιντ.

Ο Χασιαλής (1909-1995) έγινε το 1937 τακτικός καθηγητής και ερευνητής φυσικής στο πανεπιστήμιο Columbia, ήταν ανάμεσα στην ομάδα των επιστημόνων που ανέπτυξαν την ατομική βόμβα, ενώ εκπροσώπησε τις Ηνωμένες Πολιτείες στο συνέδριο της Γενεύης για την εξεύρεση ειρηνικών χρήσεων της ατομικής ενέργειας.

Τώρα βέβαια, σε ένα τουρνουά όπου έπαιζαν ο Φάιν, ο Ντέικ, ο Ντένκερ, ο Χόροβιτς κ.ά., ο νεαρός σπουδαστής δεν είχε πολλές τύχες. Μάλλον τον απασχολούσε περισσότερο το διδακτορικό του που έκανε εκείνη την εποχή. Οι δύο νίκες και μία ισοπαλία που αποκόμισε θα πρέπει να ήταν τεράστιο κατόρθωμα.

Η τελική βαθμολογία:

1) Fine 8
2-3) Dake 7
2-3) Simonson 7
4) Denker 6
5-6) Horowitz 5.5
5-6) Willman 5.5
7-8) Levenstein 4
7-8) Reinfeld 4
9) Beckhardt 3
10-11) Hassialis 2.5
10-11) Schwartz 2.5

Λίγες παρτίδες του έχουν διασωθεί. Μπορείτε να βρείτε δύο εδώ: https://www.chessgames.com/perl/chessplayer?pid=27963

Η εκπαίδευση στο σκάκι - μερικές ιδέες από τον Εμάνουελ Λάσκερ

        Ο Εμάνουελ Λάσκερ (1868-1941) είναι πασίγνωστος σε κάθε σκακιστή. Υπήρξε παγκόσμιος πρωταθλητής από το 1894 μέχρι το 1921 -ένα ρεκόρ αξεπέραστο. Επηρεασμένος από τις θεωρίες του Στάινιτς, τις πήγε πολύ παραπέρα από τον δάσκαλό του, εισάγοντας στο σκάκι την ψυχολογία και -μαζί με αυτήν- την αντιμετώπιση κάθε αντιπάλου σύμφωνα με τον χαρακτήρα τους, τα ισχυρά σημεία και τις αδυναμίες τους, πάντα έτοιμος να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε ασυνήθιστη κατάσταση παρουσιαζόταν πάνω στη σκακιέρα. Δεν έπαιξε τόσο πολύ όσο άλλοι σύγχρονοί του σκακιστές, όπου όμως σχεδόν κι αν έπαιξε διακρίθηκε καταλαμβάνοντας σχεδόν πάντα τις πρώτες θέσεις, συνήθως μάλιστα την πρώτη. Σύμφωνα με τον Λάσκερ, το σκάκι μοιάζει πολύ με τη ζωή, όμως η ζωή δεν είναι μόνο το σκάκι. Μαθηματικός και φιλόσοφος, αφιέρωσε -με επιτυχία- ένα μεγάλο μέρος της ζωής του σε εξωσκακιστικές δραστηριότητες.

        Στο βιβλίο του Lasker's Manual of Chess, που εκδόθηκε στα γερμανικά το 1925 και στα αγγλικά το 1927 (γραμμένο από τον ίδιο, μια και τα αγγλικά του ήταν άψογα!), δίνει ένα μέρος από τη φιλοσοφία του στο σκάκι και από τον τρόπο που πρέπει να μαθαίνεται:

        Η εκπαίδευση στο σκάκι οφείλει να είναι μια εκπαίδευση στην ανεξάρτητη σκέψη και κρίση. Το σκάκι δεν πρέπει να απομνημονεύεται, απλώς επειδή δεν είναι αρκετά σημαντικό. Αν φορτώσεις τη μνήμη σου, πρέπει να και να ξέρεις το γιατί. Η μνήμη είναι πολύτιμη για να τη φορτώσει κανείς με ασήμαντα πράγματα. Από τα πενήντα επτά χρόνια μου [σημ. τόσο ήταν ο Λάσκερ όταν έγραψε τη γερμανική εκδοχή του βιβλίου του], έχω περάσει τουλάχιστον τα τριάντα στο να ξεχάσω το μεγαλύτερο μέρος από όσα είχα μάθει ή διαβάσει, και, από τη στιγμή που το πέτυχα, απέκτησα μια τέτοια άνεση και χαρά που δεν θα ήθελα ποτέ να ξαναχάσω. Αν χρειαστεί, μπορώ να αυξήσω την ικανότητά μου στο σκάκι, αν χρειαστεί μπορώ να κάνω αυτό για το οποίο δεν έχω καμιά ιδέα αυτή τη στιγμή. Έχω αποθηκεύσει λίγα στη μνήμη μου, αλλά αυτά τα λίγα μπορώ να τα εφαρμόσω και είναι χρήσιμα σε πολλές και ποικίλες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Τα διατηρώ σε μια σειρά, αλλά αντιστέκομαι σε κάθε προσπάθεια να αυξήσω το νεκρό τους φορτίο.

        Δεν πρέπει να κρατάτε στο μυαλό σας ούτε ονόματα, ούτε αριθμούς, ούτε μεμονωμένα περιστατικά, ούτε καν αποτελέσματα, αλλά μόνο μεθόδους. Η μέθοδος είναι πλαστική. Εφαρμόζεται σε κάθε περίσταση. Το αποτέλεσμα, το μεμονωμένο περιστατικό, είναι άκαμπτο, επειδή δεσμεύεται από εντελώς ατομικές συνθήκες. Η μέθοδος παράγει πολυάριθμα αποτελέσματα· ορισμένα από αυτά θα παραμείνουν στη μνήμη μας, και, όσο παραμένουν λίγα, είναι χρήσιμα για να δείξουν και να διατηρήσουν ζωντανούς τους κανόνες που παράγουν χιλιάδες αποτελέσματα. [...] Αλλά τα αποτελέσματα που είναι χρήσιμα με αυτόν τον τρόπο έχουν μια ζωντανή σύνδεση με τους κανόνες, και αυτοί με τη σειρά τους ανακαλύπτονται με την εφαρμογή μιας ζωντανής μεθόδου: όλη αυτή η οργάνωση πρέπει να έχει ζωή. Περισσότερο από αυτό — μια αρμονική ζωή.

        Αυτή η αρμονική ζωή προέρχεται από τη ζωή· η ζωή γεννιέται μόνο από τη ζωή. Κάποιος που θέλει να εκπαιδεύσει τον εαυτό του στο σκάκι πρέπει να αποφύγει ό,τι είναι νεκρό στο σκάκι — τεχνητές θεωρίες, που υποστηρίζονται από λίγα παραδείγματα και δεν είναι αποτέλεσμα υποστήριξης μιας περίσσειας ανθρώπινης εξυπνάδας· τη συνήθεια να παίζει με κατώτερους αντιπάλους· τη συνήθεια να αποφεύγει την επίπονη δουλειά· την αδυναμία του υιοθετεί άκριτα βαριάντες ή κανόνες που ανακαλύφθηκαν από άλλους· τη ματαιοδοξία, που είναι αυτάρκης· την ανικανότητα να παραδέχεται τα λάθη του· εν συντομία, οτιδήποτε οδηγεί σε αδιέξοδο ή αναρχία.

Φίλιπ Στάμα

Ο Φίλιπ Στάμα (περ.1715-1770) ήταν ένας γνωστός σκακιστής και θεωρητικός του 18ου αιώνα από το Αλέπο της Συρίας (ή «Βέροια», όπως το ονόμαζαν οι αρχαίοι Μακεδόνες!). Νέος έφυγε για τη Γαλλία, όπου το 1737 εξέδωσε το σημαντικό έργο της εποχής Essai sur le jeu des échecs. Το βιβλίο αυτό περιείχε 100 προβλήματα -κατά τον Στάμα από πραγματικές παρτίδες- και είναι το πρώτο στο οποίο η περιγραφή των κινήσεων γίνεται με το αλγεβρικό σύστημα, δηλαδή χρησιμοποιώντας γράμματα και αριθμούς, όπως δηλαδή γίνεται και σήμερα.



Πολύ γρήγορα όμως ο Στάμα άφησε το Παρίσι για να πάει στο Λονδίνο, όπου παρέμεινε πολλά χρόνια και, έχοντας ως μαικήνα τον λόρδο Χάρρινγκτον, διορίστηκε μεταφραστής ανατολικών γλωσσών με τη σφραγίδα του βασιλιά Γεωργίου του Β’. Στον μαικήνα του ακριβώς αφιέρωσε το δεύτερο βιβλίο του με τίτλο The Noble Game of Chess, το οποίο περιέχει τα ίδια 100 προβλήματα με το προηγούμενο, αλλά αυτή τη φορά είναι εμπλουτισμένο με 74 βαριάντες ανοιγμάτων.

Στα βιβλία του Στάμα φαίνεται καθαρά η επίδραση του αραβικού σκακιού, το οποίο είναι πιο αργό και περισσότερο ποζισιονέλ από το διεθνές σκάκι, και με το οποίο είχε επαφή στα νιάτα του στη Συρία. Μια χαρακτηριστική συμβουλή που δίνει π.χ για το άνοιγμα της παρτίδας είναι να αναπτύσσει κανείς τα κομμάτια του μετά από τα πιόνια ώστε να μη δημιουργείται στρίμωγμα πάνω στη σκακιέρα, συμβουλή στην οποία μάλλον οφείλει πολλά κι ο ίδιος ο Φιλιντόρ.

Ο Στάμα θεωρήθηκε ο καλύτερος παίχτης του κόσμου από το 1737 περίπου ως το 1747, οπότε εμφανίστηκε στο προσκήνιο ο διάσημος Γάλλος σκακιστής και γνωστός μουσικοσυνθέτης της εποχής Αντρέ Ντανικάν Φιλιντόρ. Οι δυο τους ξέρουμε πως έπαιξαν ένα ματς στο Λονδίνο το 1747, στο οποίο ο Στάμα ηττήθηκε πειστικά με +8 -1 =1, αλλά δυστυχώς οι παρτίδες αυτές δεν έχουν σωθεί. Έκτοτε ο 18ος αιώνας στο σκάκι ανήκει στον Φιλιντόρ, που οι ιδέες του επρόκειτο να δημιουργήσουν μια βαθιά τομή στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το παιχνίδι.

Σύμφωνα με το OXFORD COMPANION TO CHESS, ο Στάμα ήταν μάλλον ελληνικής καταγωγής. Αυτό υπάρχει πιθανότητα να είναι αλήθεια, λόγω τριών γεγονότων: Το ένα είναι ότι στο χωριό Αλέπο κατοικούσαν Έλληνες από την αρχαιότητα ακόμα και το επώνυμο «Στάμας» υπάρχει στην Ελλάδα ακόμα και σήμερα. Το δεύτερο έχει να κάνει με την ελληνομάθεια του Στάμα, που αναφέρεται από αρκετές πηγές, και το τρίτο είναι το ότι ο Στάμα ανήκε στη χριστιανική κοινότητα της περιοχής του. Αυτό το θέμα θα άξιζε να ερευνηθεί, κάτι που θεωρώ πως δεν έχει ακόμα γίνει σε βάθος.

Ρούι Λόπεθ ντε Σεγούρα, ο πρώτος πρωταθλητής

Ένας αδιαμφισβήτητος παγκόσμιος πρωταθλητής στην αυγή του παγκόσμιου σκακιού ήταν ο Ισπανός ιερέας Ρούι Λόπεθ ντε Σεγούρα (Ruy López de Segura, περίπου 1530-1580), ο πρώτος που στέφθηκε νικητής σε επίσημο ματς. Ήταν το 1560, όταν ο Λόπεθ κέρδισε στη Ρώμη τον Ιταλό Λεονάρντο ντα Κούτρο (1533-1578) και αναγνωρίστηκε απ’ όλους ως ο ισχυρότερος παίχτης της εποχής.

Ο Ρούι Λόπεθ ήταν καταρτισμένος σκακιστής για τα δεδομένα του καιρού του. Είχε μελετήσει το ονομαστό βιβλίο του Νταμιάνο και το 1561 έγραψε το δικό του βιβλίο με τίτλο Libro de la invención liberal y arte del juego del axedrez, ένα βιβλίο που απέκτησε μεγάλη φήμη σε όλη την Ευρώπη, μεταφράστηκε στα ιταλικά, γαλλικά, αγγλικά, πορτογαλικά και γερμανικά και γνώρισε πολλές επανεκδόσεις.



Σχετικά με το βιβλίο αυτό πολλοί κατηγόρησαν τον Λόπεθ ότι άσκησε ιδιαίτερα σκληρή κριτική στον Νταμιάνο, σαν να τον ζήλευε. Σ’ αυτό το βιβλίο εμφανίζεται για πρώτη φορά η λεγόμενη «Ισπανική παρτίδα», ως κριτική απέναντι στον Νταμιάνο, ο οποίος συνιστούσε ότι μετά από 1. ε4 ε5 2. Ιζ3 η καλύτερη κίνηση για τα Μαύρα είναι 2...Ιγ6 (που σήμερα γνωρίζουμε ότι πράγματι είναι). Ο Λόπεθ λοιπόν απέρριπτε αυτήν την κίνηση για τα Μαύρα, λέγοντας ότι τα Λευκά αποκτούν πρωτοβουλία με 3. Αβ5 (κίνηση που χαρακτηρίζει την Ισπανική παρτίδα, γνωστή σε πολλές χώρες και ως «άνοιγμα Ρούι Λόπεθ»).

Το 1575 ο βασιλιάς Φίλιππος ο Β’ της Ισπανίας διοργάνωσε στη Μαδρίτη το πρώτο διεθνές τουρνουά, με τη συμμετοχή των καλύτερων Ισπανών και Ιταλών παιχτών της εποχής. Εκεί ο Λεονάρντο είχε την ευκαιρία να πάρει τη ρεβάνς από τον Λόπεθ, εγκαινιάζοντας μια μεγάλη εποχή απόλυτης ιταλικής κυριαρχίας.

Από αυτό το ματς θα δούμε μια από τις νίκες του Λόπεθ απέναντι στον μεγάλο Ιταλό αντίπαλό του:

López-Leonardo, Μαδρίτη 1575

1. ε4 ε5 2. ζ4 δ6 3. Αγ4 γ6 4. Ιζ3 Αη4 5. ζxε5 δxε5 6. Αxζ7+ Ρxζ7 7. Ιxε5+ Ρε8 8. Βxη4 Ιζ6 9. Βε6+ Βε7 10. Βγ8+ Βδ8 11. Βxδ8+ Ρxδ8 12. Ιζ7+ 1-0

Το πρώτο βραβείο ωραιότητας

Το 1876 στο Café International της Νέας Υόρκης, μετά το τέλος ενός μεγάλου διεθνούς τουρνουά που γινόταν εκεί, δόθηκε για πρώτη φορά ένα βραβείο που πολύ σύντομα θα γινόταν θεσμός στο αγωνιστικό σκάκι. Πρόκειται για το λεγόμενο βραβείο ωραιότητας, που δινόταν στην καλύτερη παρτίδα ενός τουρνουά.

Τα κριτήρια βέβαια ήταν πολύ υποκειμενικά, κι εκείνο που έπαιζε αποφασιστικό ρόλο στην επιλογή ήταν συνήθως ένας εντυπωσιακός συνδυασμός με θυσίες. Δεν έλειψαν, όπως είναι φυσικό, και παρτίδες που πήραν αυτό το βραβείο χωρίς να το αξίζουν με βάση αντικειμενικά κριτήρια.

Η παρτίδα που θα δούμε παίχθηκε ανάμεσα σε δύο από τους γνωστότερους παίχτες της εποχής. Με τα Λευκά έπαιζε ο Βρετανός Χένρυ Έντουαρντ Μπερντ (Henry Edward Bird, 1830-1908), ένας από τους πιο σημαντικούς επιθετικούς παίχτες της εποχής του. Ανήκε στην "ρομαντική" σχολή που κυριαρχούσε παγκοσμίως στο σκάκι των νεανικών του χρόνων και ήταν ένας σκακιστής που γεφύρωσε δύο εποχές, έχοντας παίξει με τον Άντερσσεν και τον Χόρβιτς, αλλά και με τον "υπερμοντέρνο" Μάροτσι. Δεν έφτασε ποτέ στις κορυφαίες θέσεις του παγκόσμιου σκακιού, είχε όμως πολλές επιτυχίες στην καριέρα του και ήταν υπολογίσιμος αντίπαλος από όλους.


Χένρυ Μπερντ

Από την άλλη μεριά, ο ιρλανδικής καταγωγής Τζέιμς Μέισον (James Mason, 1849-1905), που έπαιζε με τα Μαύρα, είχε στην καριέρα του περισσότερες επιτυχίες, αλλά ποτέ δεν έφτασε εντελώς στην κορυφή, ίσως εξαιτίας της υπερβολικής αγάπης που είχε στο ποτό. Έγραψε πάντως δύο βιβλία που είχαν μεγάλη επιτυχία και γνώρισαν πολλές επανεκδόσεις, τα The Principles of Chess in Theory and Practice (1894) και The Art of Chess (1895).


Τζέιμς Μέισον

Ας δούμε την ιστορική αυτή παρτίδα:

Bird-Mason, Νέα Υόρκη 1876
Πρώτο βραβείο ωραιότητας

1.ε4 ε6 2.δ4 δ5 3.Ιγ3 Ιζ6 4.εxδ5 εxδ5 5.Ιζ3 Αδ6 6.Αδ3 O-O 7.O-O θ6 8.Πε1 Ιγ6 9.Ιβ5 Αβ4 10.γ3 Αα5 11.Ια3 Αη4 12.Ιγ2 Βδ7 13.β4 Αβ6 14.θ3 Αθ5 15.Ιε3 Πζε8 16.β5 Ιε7 17.η4 Αη6 18.Ιε5 Βγ8 19.α4 γ6 20.βxγ6 βxγ6 21.Αα3 Ιε4 22.Βγ2 Ιη5 23.Αxε7 Πxε7 24.Αxη6 ζxη6 25.Βxη6 Ιxθ3+ 26.Ρθ2 Ιζ4 27.Βζ5 Ιε6 28.Ιη2 Βγ7



29.α5 Αxα5 30.Πxα5 Πζ8 31.Πα6 Πxζ5 32.ηxζ5 Ιδ8 33.Ιζ4 Βγ8 34.Ιζη6 Πε8 35.Ιxγ6 Βγ7+ 36.Ιγε5 Βxγ3 37.Πε3 Βδ2 38.Ρη2 Βxδ4 39.ζ6 ηxζ6 40.Πxζ6 Ιε6 41.Πη3 Ιη5 42.Ιη4 Ρη7 43.Ιζ4 Βε4+ 44.Ρθ2 Ιθ7 45.Ιθ5+ Ρθ8 46.Πxθ6 Βγ2 47.Ιθζ6 Πε7 48.Ρη2 δ4 49.Ιε5 Βγ8 50.Ιη6+ 1-0

Μπορείτε να δείτε την παρτίδα εδώ.

Αρχές του 16ου αιώνα: το ιστορικό βιβλίο του Νταμιάνο

Το 16ο αιώνα το σκάκι με τους σημερινούς κανόνες έκανε τα πρώτα του βήματα. Το 1575 ήταν μάλιστα μια χρονιά σταθμός για την ιστορία του παιχνιδιού γιατί τότε έγινε το πρώτο μεγάλο διεθνές τουρνουά. Ήταν στην Ισπανία, στην αυλή του βασιλιά Φιλίππου του Β'.

Την εποχή εκείνη η Ιταλία και η Ισπανία ήταν οι μεγαλύτερες σκακιστικές δυνάμεις της Ευρώπης. Επόμενο είναι λοιπόν τα βιβλία που έχουμε από εκείνα τα χρόνια να είναι γραμμένα σε αυτές τις δύο γλώσσες. Ένα διάσημο βιβλίο είναι το βιβλίο του Πορτογάλου Pedro Damiano. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1512, ήταν δίγλωσσο (ιταλικά και ισπανικά) και είχε τόση επιτυχία ώστε τα επόμενα 50 περίπου χρόνια να γνωρίσει πολλές καινούριες εκδόσεις καθώς και μεταφράσεις σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες.

Μέσα σε αυτό το βιβλίο συναντούμε χρήσιμες συμβουλές για τους σκακιστές, μερικές από τις οποίες έχουν αξία ακόμα και σήμερα, σχεδόν 500 χρόνια μετά, π. χ. «όταν έχεις μια καλή κίνηση ψάξε να δεις μήπως υπάρχει καμιά ακόμα καλύτερη».

Παρακάτω υπάρχει μια φωτογραφία του βιβλίου.

Παρουσιάζουμε εδώ δύο από τα προβλήματα που περιέχονται σε αυτό.


Στο πρώτο πρόβλημα -ένα τυπικό ματ Νταμιάνο (!)- τα Λευκά κάνουν ματ σε 3 κινήσεις.


Εδώ έχουμε μια μανούβρα γνωστή σε όλους τους κάπως ισχυρούς παίχτες. Λείπει από το διάγραμμα ο λευκός βασιλιάς, όμως δεν είναι καθόλου απαραίτητος για αυτό που θέλει να παρουσιάσει ο συγγραφέας. Παίζουν τα Λευκά και κάνουν ματ σε 5 κινήσεις.

Φωτοκουίζ

Η φωτογραφία είναι από την 4η σκακιστική Ολυμπιάδα, που έγινε στην Πράγα το 1931, και παρουσιάζει την εθνική ομάδα της Γαλλίας. Ανάμεσά τους υπάρχουν δύο πασίγνωστες προσωπικότητες, ο ένας κορυφαίος των κορυφαίων στο σκάκι κι ο άλλος μεγάλη καλλιτεχνική προσωπικότητα αλλά, παράλληλα, και πολύ καλός σκακιστής.

Ποιοι είναι;

Ελληνικά σκακιστικά περιοδικά

Ήθελα από μέρες να βάλω αυτή την ανάρτηση, με αφορμή την τεράστια επιτυχία της εθνικής ομάδας σκακιού για παιδιά μέχρι 16 ετών, που κατέκτησε πρόσφατα την 3η θέση στην Ολυμπιάδα. Ο σκοπός μου ήταν να δείξω πώς ενημερωνόμασταν για τα σκακιστικά τεκταινόμενα και πώς μελετούσαμε κάποτε, καθώς και πώς μελετούσαν οι πριν από εμάς, χωρίς τις ευκολίες που παρέχει σήμερα το ίντερνετ, τα σκακιστικά προγράμματα, οι βάσεις δεδομένων, κτλ. Αλλά δεν την έβαλα αμέσως γιατί δύο από τα περιοδικά που διαθέτω αντιστάθηκαν σθεναρά στην προσπάθειά μου να ανακαλύψω στο χάος των βιβλιοθηκών μου πού κρύβεται το τεύχος 1 🙂

Πρέπει να τονίσω -και το έχω πει πολλές φορές- ότι η ελληνική σκακιστική βιβλιογραφία είναι υψηλότατου επιπέδου. Και τα περιοδικά δεν αποτελούν εξαίρεση.

Μακάρι να υπήρχε και σήμερα κάποιο όμως... Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια, καμία σοβαρή εκδοτική προσπάθεια δεν έχει γίνει, σε αντίθεση με άλλες χώρες στις οποίες το έντυπο σκακιστικό υλικό εξακολουθεί να χρησιμοποιείται και να εκδίδεται ανελλιπώς για δεκαετίες.

***Να σημειώσω ότι το "Σκάκι" του Ανδρέα Ζορμπά (το παλαιότερο ελληνικό σκακιστικό περιοδικό, που κυκλοφόρησε το 1946) το έχω μόνο σε φωτοτυπία, από τεύχος που μου είχε δανείσει ο αείμνηστος μαιτρ Αρίστος Οθωναίος.

      Ηλίας Οικονομόπουλος

Μια σημαντική έκδοση: «Σκακιστικές Ολυμπιάδες στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου και μετά (1950-2000)» των Λουκά Ζαχείλα και Κοσμά Κέφαλου

Για τους φίλους του σκακιού, αλλά επίσης και για το ευρύ κοινό, ένα θαυμάσιο βιβλίο στο οποίο παρουσιάζεται η ιστορία της κορυφαίας διοργάνωσης του πνευματικού αυτού αθλήματος, οι σκακιστικές Ολυμπιάδες.

Συγγραφείς: Λουκάς Ζαχείλας & Κοσμάς Κέφαλος
Τίτλος πρωτοτύπου: Σκακιστικές Ολυμπιάδες στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου και μετά (1950-2000)
Είδος έργου: Ιστορία του σκακιού
Εκδόσεις: Σοφία
Έτος έκδοσης: 2021

Οι σκακιστικές Ολυμπιάδες είναι ο πιο περίοπτος διεθνής ομαδικός θεσμός στο άθλημα του σκακιού, στους άνδρες και τις γυναίκες. Σκακιστές και σκακίστριες από όλο τον κόσμο συγκεντρώνονται κάθε δυο χρόνια και συγκρούονται σε ευγενικές μάχες που προάγουν το πνεύμα της άμιλλας και του ειρηνικού, πνευματικού συναγωνισμού, που καλλιεργεί το σκάκι.

Στο παρόν βιβλίο, οι Λουκάς Ζαχείλας και Κοσμάς Κέφαλος παρουσιάζουν την ιστορία του θεσμού των σκακιστικών Ολυμπιάδων. Μετά από μια συνοπτική αναφορά στις προπολεμικές Ολυμπιάδες, εστιάζουν στις διοργανώσεις της περιόδου 1950-2000. Είναι μια περίοπτη περίοδος στη σύγχρονη σκακιστική ιστορία η οποία σημαδεύτηκε σε μεγάλο βαθμό από την κυριαρχία της Σοβιετικής Ένωσης. Ήταν όμως και η κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου, που δεν περιοριζόταν στα οπλικά συστήματα και το διάστημα, αλλά επεκτεινόταν και στο κορυφαίο πνευματικό άθλημα, το σκάκι. Παρότι ο Ψυχρός Πόλεμος τελείωσε το 1991, στο βιβλίο καλύπτεται η περίοδος μέχρι το 2000, όπου στα σκακιστικό δρώμενα είχαμε μεγάλες αλλαγές λόγω της διάλυσης της ΕΣΣΔ.

Ο αναγνώστης θα βρει ξεχωριστά κεφάλαια για καθεμιά από αυτές τις διοργανώσεις, ανδρών και γυναικών. Μεγάλοι σκακιστές, ιστορικές αναμετρήσεις, διάσημες παρτίδες και ανέκδοτα από τα παρασκήνια των αγώνων, διανθίζονται στις σελίδες του βιβλίου. Και μαζί τους ιστορικές προσωπικότητες που αγάπησαν το σκάκι, όπως ο Τίτο, ο Φιντέλ και ο Τσε. Ταυτόχρονα, γίνεται εκτενής αναφορά στην πορεία των ελληνικών εθνικών ομάδων, η οποία απεικονίζει στο διάβα του χρόνου την ανοδική πορεία του ελληνικού σκακιού. Το βιβλίο περιλαμβάνει ακόμη εκτενείς βιογραφίες και συνεντεύξεις ξένων και Ελλήνων σκακιστών, όντας προσιτό όχι μόνο σε σκακιστές αλλά και στο ευρύ κοινό.

      (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Νέα κυκλοφορία - «Το τετράγωνο έξω από τη σκακιέρα» του Χρήστου Νάτση

Συγγραφέας: Χρήστος Νάτσης
Τίτλος πρωτοτύπου: Το τετράγωνο έξω από τη σκακιέρα. Στιγμιότυπα από την πολιτισμική ιστορία του σκακιού
Είδος έργου: Σκάκι: ιστορία και πολιτισμική επιρροή
ISBN: 9189603538149
Εκδόσεις: Δόμος
Έτος έκδοσης: 2023

Το Τετράγωνο έξω από τη σκακιέρα είναι μια απόπειρα να περιγραφούν όψεις του σκακιού που ξεφεύγουν από τα στενά σκακιστικά όρια, την ανάλυση θέσεων, τα διαγράμματα κτλ. Ο συγγραφέας αποπειράται να αντιμετωπίσει το σκάκι και τη σκακιστική πρακτική ως πολιτισμικά προϊόντα και να αναδείξει τον εκάστοτε πολιτικό, κοινωνικό και ιδεολογικό περίγυρο που τα επηρεάζει. Δεν συνιστά μια απόπειρα συστηματικής ιστοριογράφησης, αλλά μια δειγματολήπτη περιγραφή σημαντικών στιγμών, αναμετρήσεων, σκακιστικών ιδεών, που ενσωματώνονται στη γενική ιστορία ως αυτόνομες στιγμές, αλλά ταυτόχρονα αλληλοεπιδρούν ουσιαστικά μ’ αυτές. Μικρο- και μακρο- κλίμακα, προσωπικό και πολιτικό, εναλλάσσονται για να δημιουργήσουν εντέλει ένα καλειδοσκόπιο όπου ο αναγνώστης προσεγγίζει το παιχνίδι όχι με ακαδημαϊκό και διδακτικό τρόπο, αλλά ως ζώσα εμπειρία.

Τα δέκα εννέα κείμενα του τόμου, δημοσιευμένα ως άρθρα στο kosmodromio.gr, καλύπτουν διαφορετικές θεματικές που μπορούν να κατηγοριοποιηθούν γύρω από τρεις άξονες. Ο πρώτος αφορά την εξέταση συγκεκριμένων σκακιστικών γεγονότων υπό την ιστορική τους πρόσδεση, με πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις. Για παράδειγμα, στο κείμενο «Σκάκι, γιόγκι, γιαουρτάκια και KGB» εξετάζεται το περίφημο ματς Καρπόβ-Κορτσνόι για το παγκόσμιο πρωτάθλημα το 1978 στο γενικότερο πλαίσιο της αναμέτρησης του σοβιετικού κατεστημένου με τον αντιφρονούντα Κορτσνόι, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τις ψυχολογικές εντάσεις που απορρέουν από αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο. Ο δεύτερος άξονας αφορά τις προσωπογραφίες μεμονωμένων σκακιστών, όχι ως μια στεγνή εργοβιογραφική ανάλυση, αλλά ενταγμένες στο εκάστοτε διανοητικό Zeitgeist. Έτσι στο κείμενο «Γκιούλα Μπρέγιερ: Ένας εύθραυστος εικονοκλάστης σε χαλεπούς καιρούς», μέσα από την περίπτωση του Ούγγρου σκακιστή αναδεικνύεται όλο το εικονοκλαστικό κίνημα των Υπερμοντέρνων, αλλά και το ιδιαίτερο κεντροευρωπαϊκό πολιτισμικό περιβάλλον των αρχών του 20ου αιώνα. Ο τρίτος άξονας αφορά την εξέταση των σκακιστικών ιδεών ως αυτόνομου πεδίου διανοητικής παραγωγής, που δεν έχουν μόνο τεχνικό χαρακτήρα αλλά απηχούν κοσμοθεωρίες και ευρύτερες διανοητικές εξελίξεις. Για παράδειγμα, στο κείμενο «Τσελιάμπινσκ, Σβέσνικοβ ή Β33;», μέσα από την παρουσίαση της ιστορίας της βαριάντας αναδεικνύεται η εξέλιξη του τρόπου κατηγοριοποίησης των σκακιστικών ανοιγμάτων, όπως και η τεράστια σημασία της εμφάνισης του περιοδικού Informator.

Βασική διάσταση των κειμένων είναι το χιούμορ. Ο συγγραφέας επιλέγει να εξετάζει το εκάστοτε θέμα με μια έκκεντρη οπτική που αποσταθεροποιεί τη γενικευμένη εικόνα του σκακιού ως μιας στεγνής διανοητικής δραστηριότητας. Κι αυτό γιατί –όπως εξηγεί στην εισαγωγή του– τα κείμενα του βιβλίου «δεν απευθύνονται σε σκακιστές, αλλά φιλοδοξούν να μεταδώσουν την ομορφιά του παιχνιδιού και σε αυτούς που δεν έχουν κινήσει κανένα κομμάτι στη ζωή τους».

Βιβλίο - «Σκάκι: μια περιπέτεια σε 64 τετράγωνα» της Αλίκης Σπυροπούλου

Συγγραφέας: Αλίκη Σπυροπούλου
Τίτλος πρωτοτύπου: Σκάκι: μια περιπέτεια σε 64 τετράγωνα (για παιδιά μέχρι 95 ετών)
Είδος έργου: Θεωρία του σκακιού
ISBN: 9789600448825
Επιμέλεια: Αλίκη Σπυροπούλου
Εκδόσεις: Κέδρος
Έτος έκδοσης: 2017

Το σκάκι, εκτός από παιχνίδι, είναι μια περιπέτεια σε 64 τετράγωνα!

Στο βιβλίο επιχειρείται μια πρωτότυπη προσπάθεια να γίνει διάλογος με κάθε παιδί που θέλει να μάθει πώς παίζεται το σκάκι.

Απευθύνεται κυρίως σε παιδιά, αλλά είναι κατάλληλο και για όποιον ενήλικα ενδιαφέρεται να μάθει σκάκι.

Φιλοδοξία της συγγραφέως είναι να γίνει εύκολα κατανοητό το παιχνίδι μέσα από μια διαδικασία άνετη, ευχάριστη και διασκεδαστική.

      (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Η ΣΚΑΚΙΕΡΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ
Γνωριμία με τη σκακιέρα
Γνωριμία με τα κομμάτια
Τα αποτελέσματα του αγώνα

ΤΑ ΚΟΜΜΑΤΙΑ ΚΙΝΟΥΝΤΑΙ!
Πώς κινούνται τα κομμάτια;
Πώς απειλούν τα κομμάτια;
Τι γίνεται όταν κόβω ένα κομμάτι;

ΑΛΛΑΖΟΝΤΑΣ ΚΟΜΜΑΤΙΑ ΙΣΗΣ ΑΞΙΑΣ
Αλλάζουμε κομμάτια;
Πώς προστατεύω τα κομμάτια μου;

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ!
Το σαχ
Το ματ
Το πατ

ΤΙ ΑΛΛΟ ΚΑΝΟΥΝ ΤΑ ΚΟΜΜΑΤΙΑ;
Τα κομμάτια απειλούν να κερδίσουν
Τα κομμάτια κερδίζουν με διπλή απειλή
Τα κομμάτια κερδίζουν τη "διαφορά"
Τα κομμάτια "καρφώνουν"

ΟΙ ΜΑΓΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΙΟΝΙΟΥ
Το ροκέ
Το πιόνι μεταμορφώνεται σε βασίλισσα
Η κίνηση αν πασάν

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΣΤΟ ΣΚΑΚΙ;
Το σχέδιο στο άνοιγμα
Το σχέδιο στο μέσο
Το σχέδιο στο φινάλε

ΜΑΘΑΙΝΩ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΤΙΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ
Πώς συμβολίζονται τα κομμάτια στη σκακιστική γραφή
Πώς συμβολίζονται το ροκέ, το σαχ, το ματ
Πώς συμβολίζεται το αποτέλεσμα του αγώνα

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Ματ σε 1 κίνηση
Διπλή απειλή
Ματ σε 2 κινήσεις
Λύσεις ερωτήσεων, παιχνιδιών και ασκήσεων