Το μέλλον του σκακιού όπως το ξέρουμε

Με αφορμή την πολύ πρόσφατη συντριβή (28-0 και 72 ισοπαλίες) τού μέχρι πρότινος παγκόσμιου πρωταθλητή ανάμεσα στα σκακιστικά προγράμματα Stockfish από τον πρόσφατα εμφανισθέντα στο σκάκι AlphaZero, αναδημοσιεύουμε την ανάρτηση που ανέβηκε στο skakistiko.com Μπορεί κανείς να τη βρει εδώ. Η σελίδα διαθέτει άφθονες συνδέσεις με σελίδες του εξωτερικού, όπου αναλύεται το φαινόμενο αυτό.

Ο ζωγράφος Μαρσέλ Ντυσάν

Το μεγάλο γυαλί

Ο Γάλλος καλλιτέχνης Μαρσέλ Ντυσάν (1887-1968) θεωρείται μια από τις πιο αμφιλεγόμενες μορφές της μοντέρνας τέχνης. Αντισυμβατικός τόσο στη ζωή του όσο και στο έργο του, φίλος και εμπνευστής των καλλιτεχνών του κινήματος του Ντανταϊσμού, άσκησε τεράστια επίδραση στην τέχνη του 20ου αιώνα. Ήταν αυτός που εισήγαγε με συστηματικό τρόπο τη χρήση καθημερινών αντικειμένων στο έργο τέχνης, κάτι που πολλά χρόνια αργότερα θα άνοιγε το δρόμο σε κινήματα όπως η Ποπ Αρτ και η Οπ Αρτ.


Γυμνό που κατεβαίνει μια σκάλα

Ο Ντυσάν έπαιζε σκάκι από πολύ μικρός. Καταγόταν από μια οικογένεια με έφεση στις πνευματικές δραστηριότητες όπως το σκάκι, η ζωγραφική και τα μαθηματικά. Αναφέρεται μάλιστα πως ο Ντυσάν κατά τη διάρκεια των σπουδών του είχε κερδίσει και δύο μαθηματικά βραβεία.


Πορτραίτο σκακιστών (1911)

Το 1923 ο Ντυσάν άφησε για πάντα την τέχνη για να ασχοληθεί συστηματικά με το σκάκι. Δύο χρόνια αργότερα έπαιξε στους τελικούς του πρωταθλήματος Γαλλίας κερδίζοντας μια καλή θέση και μαζί με αυτήν τον τίτλο του μαιτρ, και από το 1928 ως το 1933 αντιπροσώπευσε την Γαλλία σε σκακιστικές Ολυμπιάδες.



Η παρακάτω παρτίδα είναι από την Ολυμπιάδα του 1933. Ο Ντυσάν παίζει με τα Μαύρα κι αντίπαλός του είναι ο πρωταθλητής Τσεχίας Κάρελ Οποτσένσκι.

Οποτσένσκι-Ντυσάν, Φόλκστοουν, Αγγλία, Ολυμπιάδα 1933
1. γ4 Ιζ6 2. Ιγ3 ε6 3. ε4 δ5 4. ε5 δ4 5. εχζ6 δχγ3 6. βχγ3 Βχζ6 7. δ4 γ5 8. Ιζ3 θ6 9. Αδ3 γχδ4 10. γχδ4 Αβ4+ 11. Αδ2 Αχδ2+ 12. Βχδ2 Ιγ6 13. Βε3 0-0 14. Αε4 Πδ8 15. Αχγ6 βχγ6 16. 0-0 Αα6 17. Πζγ1 γ5 18. δχγ5 Αχγ4 19. Ιε5 Αδ5 20. γ6 Πδγ8 21. γ7 Βε7 22. Βγ3 α6 23. Πγ2 Αε4 24. Βγ5 Βη5 25. ζ4 Βζ5 26. Πγ3 ζ6 27. Ιδ7 Βχγ5+ 28. Πχγ5 Πα7 29. Παγ1 Πβ7 30. α4 α5 31. Π5γ3 Αδ5 32. Ιβ8 Ρζ7 33. Ιγ6 Αχγ6 34. Πχγ6 Ρε7 35. Πε1 Πβχγ7 36. Πεχε6+ Ρζ7 37. Πχγ7+ και εδώ οι δύο παίχτες συμφώνησαν στην ισοπαλία.

Άσκηση αρ. 6

Kochy-Richter, Βερολίνο 1929
 
Παίζουν τα Μαύρα και κάνουν ματ σε 3 κινήσεις

Ο Ισπανός ζωγράφος Λουίς Χάκομπο Άλβαρεθ Ροδρίγεθ

Σαχ ματ (1975)

Το παρασκευαστήριο φαρμάκων που υπήρχε στο φαρμακείο του πατέρα του ήταν το πρώτο «εργαστήρι» του Ισπανού ζωγράφου Λουίς Χάκομπο Άλβαρεθ Ροδρίγεθ (Luis Jacobo Álvarez Rodríguez, 1930-1997) από το Βίγο της Γαλικίας. Εκεί ο έφηβος Λουίς άρχισε να φτιάχνει τα πρώτα του έργα, κάτω από την καθοδήγηση της μητέρας του και του παππού του, που ήταν κι οι δυο ερασιτέχνες ζωγράφοι. Ήταν μεγάλες ελαιογραφίες με θρησκευτικά θέματα. Στα μετέπειτα χρόνια όμως η θεματογραφία του θα γινόταν πολύ πιο πλατιά.

Ο Λουίς μόλις τελείωσε το σχολείο του σπούδασε Φιλοσοφία και μόνο το 1957 θα αφιερωνόταν ολοκληρωτικά στη ζωγραφική. Αν και έκανε κάποια ταξίδια για σπουδές στη Μαδρίτη, το Παρίσι και τη Ρώμη, ποτέ δεν άφησε την αγαπημένη του Γαλικία, στην οποία υπήρξε φημισμένος και ακούραστος δάσκαλος της τέχνης του.

Οι πίνακές του έχουν να κάνουν κυρίως με τον τόπο του, τη Γαλικία: τοπία, γέφυρες, ποτάμια, οι δρόμοι του Βίγο, λιμάνια, χαρακτηριστικοί τύποι της εποχής, αλλά και πολύχρωμες νεκρές φύσεις, συνθέτουν ένα έργο απόλυτα αυθεντικό και φτιαγμένο με αγάπη.


Η πλατεία Princesa (1978)


Ο μύλος της Chapela (1970)


Η γέφυρα της Ramallosa (1976)

Ο ζωγράφος Ονορέ Ντωμιέ

Οι σκακιστές (1863-1867)

Ένας μεγάλος σχολιαστής της κοινωνικής και πολιτικής ζωής της Γαλλίας του 19ου αιώνα. Κάπως έτσι θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ο σημαντικός Γάλλος ρεαλιστής ζωγράφος, χαράκτης, σκιτσογράφος και γλύπτης Ονορέ Ντωμιέ (Honoré Daumier, 1808-1879).

Γεννημένος στη Μασσαλία, ο Ντωμιέ γρήγορα έδειξε τις καλλιτεχνικές του ευαισθησίες ξεκινώντας με ξυλογραφίες και εικονογραφήσεις σε διαφημιστικές αφίσες, για να περάσει στη λιθογραφία λίγο αργότερα, στο χιουμοριστικό σκίτσο το 1830 και στην καθαυτό ζωγραφική το 1848, τέχνη που τελικά τον κέρδισε ολοκληρωτικά.

Με το σκίτσο του ο Ντωμιέ εξασκούσε καυστική σάτιρα στα πολιτικά και κοινωνικά ήθη της εποχής του, φτάνοντας να γελοιοποιήσει τον βασιλιά Λουδοβίκο Φίλιππο τον Α' παρουσιάζοντάς τον ως Γαργαντούα, γεγονός που του στοίχισε έξι μήνες φυλάκιση.
Η ζωγραφική του είναι μια σύνθεση επηρεασμών πολλών σχολών, πάντα όμως μέσα στα πλαίσια του ρεαλισμού. Καλλιτέχνες και κινήματα που άσκησαν επιρροή στο ύφος του ήταν ο Ντελακρουά, ο Κορώ, ο Ρουσσώ, ο Μιλέ, ο Φραγκονάρ και οι ιμπρεσιονιστές.


Το βάρος (1853-1855)


Η εξέγερση (περ. 1860)

Ο θρίαμβος των νιάτων

Ζακ Μίζες

Στις 26 Μαρτίου 1949 έγινε στη Χάγη ένας αγώνας επίδειξης ανάμεσα στον 84χρονο Γερμανό γκρανμαίτρ Ζακ Μίζες και τον 87χρονο Ολλανδό μαιτρ Ντερκ Φαν Φόρεστ. Νικητής αναδείχθηκε ο πνευματώδης Μίζες, ο οποίος μετά από την παρτίδα σχολίασε: "Τα νιάτα θριάμβευσαν"!


Ντερκ Φαν Φόρεστ

Ας δούμε την ιστορική εκείνη παρτίδα:

Φαν Φόρεστ-Μίζες, Χάγη 1949
1. ε4 γ5 2. Ιζ3 Ιγ6 3. δ4 γxδ4 4. Ιxδ4 ε6 5. γ4 Ιζ6 6. Αη5 Βα5+ 7. Αδ2 Βε5 8. Ιxγ6 Βxε4+ 9. Αε2 βxγ6 10. 0-0 Αγ5 11. Αγ3 Βζ4 12. β4 Αε7 13. η3 Βγ7 14. Αδ3 γ5 15. β5 Αβ7 16. Βε2 θ5 17. Ιδ2 θ4 18. Ιε4 Ιθ5 19. Παδ1 ζ5 και τα Λευκά εγκατέλειψαν.

Ο Ζακ Μίζες (Jacques Mieses, 1865-1954) είχε μια μακρά και ενδιαφέρουσα διεθνή σκακιστική καριέρα, που ξεκίνησε το 1888, την εποχή του Στάινιτς, του Τσούκερτοτ και του Μπλάκμπερν, και τελείωσε το 1948, όταν μεσουρανούσαν αστέρια όπως ο Μποτβίνικ, ο Ρεσέβσκι και ο Σμύσλοβ. Μέσα σε αυτά τα 60 χρόνια παρέμεινε ένας αθεράπευτα ρομαντικός παίχτης, που ποτέ δεν αφομοίωσε τελείως τις στρατηγικές αρχές του Στάινιτς, αλλά προσπαθούσε πάντα να δημιουργεί φανταιζί παρτίδες, αποσκοπώντας στην επίθεση με κάθε μέσο εναντίον του αντίπαλου βασιλιά. Το στυλ αυτό τον εμπόδισε μεν από το να βρεθεί στην εντελώς πρώτη σειρά των παιχτών της εποχής του, αλλά του απέφερε πολλά βραβεία ωραιότητας για παρτίδες του, με τελευταίο αυτό που κέρδισε το 1945 στο Χάστινγκς, σε ηλικία 80 ετών.

Ο Μίζες δεν διέπρεψε μόνο ως παίχτης. Ήταν οργανωτής πολλών τουρνουά, έκανε ανταποκρίσεις από αγώνες, έγραφε σε σκακιστικές στήλες και επιπλέον έγραψε και αρκετά βιβλία. Άνθρωπος με το χάρισμα να γίνεται αμέσως δημοφιλής λόγω του ετοιμόλογου και πνευματώδους χαρακτήρα του, αναγκάστηκε το 1938 να πάει στην Αγγλία ως φυγάς από τη ναζιστική Γερμανία. Η υποδοχή που του επιφύλαξε ο σκακιστικός κόσμος της Αγγλίας ήταν η καλύτερη δυνατή και πέρασε εκεί τα τελευταία χρόνια της ζωής του.

Περισσότερα για τους δύο πρωταγωνιστές και για την ιστορική εκείνη παρτίδα μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του Edward Winter.

Μόσχα 1925

Το 1925 διοργανώθηκε στη Μόσχα ένα από τα σημαντικότερα τουρνουά σκακιού που είχαν λάβει χώρα μέχρι τότε. Έλαβαν μέρος 11 ξένοι και 10 σοβιετικοί μαιτρ του παιχνιδιού. Ανάμεσά τους ο Κουβανός παγκόσμιος πρωταθλητής Χοσέ Ραούλ Καπαμπλάνκα, ο Γερμανός πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής Εμμάνουελ Λάσκερ, ο πρωταθλητής των ΗΠΑ Φρανκ Μάρσαλ, το αστέρι του σοβιετικού σκακιού Έφιμ Μπογκολιούμποβ, ο νεαρός Μεξικανός Κάρλος Τόρρε, ο πρωτοπόρος για τις θεωρίες του Τσεχοσλοβάκος Ρίχαρντ Ρέτι, ο Πολωνός πανίσχυρος σκακιστής του παρελθόντος Ακίμπα Ρουμπινστάιν και πολλοί άλλοι.

Στο παρακάτω βίντεο βλέπουμε μια σειρά από εικόνες και αυθεντικά κινηματοτογραφικά στιγμιότυπα από τους αγώνες, και παράλληλα σκηνές από την ταινία ρωσοκουβανικής παραγωγής "Καπαμπλάνκα" που γυρίστηκε το 1986.

Λορέντζος Μαβίλης

Ο Λορέντζος Μαβίλης (1860-1912), εκτός από σημαντικός ποιητής, ήταν και πολύ γνωστός συνθέτης σκακιστικών προβλημάτων. Πολλά προβλήματά του δημοσιεύθηκαν κατά καιρούς σε σκακιστικά έντυπα. Παράλληλα έπαιζε και σκάκι με αρκετή επιτυχία κατά τη δεκαετία του 1880 στη Γερμανία όπου σπούδαζε.

Ένα πολύ γνωστό σκακιστικό του πρόβλημα:
Akademisches Monatsheft für Schach, Nr. 37, März 1893
 
Τα Λευκά κάνουν ματ σε 3 κινήσεις.

Μια ολοκληρωμένη και πολύ κατατοπιστική παρουσίαση της ζωής, του ποιητικού και του σακιστικού έργου του Λορέντζου Μαβίλη υπάρχει στο ιστολόγιο του Εμμανουήλ Μανωλά.

Πινδάρεια 2017 - σκακιστικοί αγώνες

Ο Σκακιστικός Όμιλος Θηβών, με την συνεργασία του οικείου Δήμου και του Αρχαιολογικού Μουσείου της Θήβας, οργανώνει το προσεχές Σάββατο (2 Σεπ 2017) ένα νεανικό Τουρνουά με 6μελείς ομάδες και παράλληλα μια επίδειξι σιμουλτανέ με την Παγκόσμια Πρωταθλήτρια Σταυρούλα Τσολακίδου.
Περισσότερες πληροφορίες στο ιστολόγιο του Νέου Παλαμήδη.

Ευγένιος Αντωνιάδης - ο σκακιστής αστρονόμος

Στις 20 Σεπτεμβρίου του 1909 η ατμόσφαιρα πάνω από το Παρίσι ήταν πεντακάθαρη, ιδανική για αστρονομικές παρατηρήσεις. Εκείνη η νύχτα έμελλε να σημαδέψει για πάντα την αντίληψη της επιστήμης για τη φύση του πλανήτη Άρη, βγάζοντάς την από μια πλάνη που βαστούσε δεκαετίες. Έχοντας στη διάθεσή του το γιγάντιο τηλεσκόπιο της εποχής, το Grand Lunette του Αστεροσκοπίου της Meudon κοντά στο Παρίσι, ο διάσημος Έλληνας αστρονόμος Ευγένιος Αντωνιάδης καταρρίπτει τη θεωρία των Τζιοβάνι Σκιαπαρέλλι και Πέρσιβαλ Λόουελ για τη δήθεν ύπαρξη καναλιών στον Άρη, που μέχρι τότε θεωρούνταν κατασκευάσματα ευφυούς εξωγήινης ζωής.


Το Αστεροσκοπείο της Meudon

Ο Αντωνιάδης μετά από τις παρατηρήσεις του έγραψε: «Η πρώτη ματιά που έριξα στον πλανήτη ήταν μια αποκάλυψη. Ο πλανήτης φαινόταν καλυμμένος από μια απέραντη και απίστευτη ποσότητα λεπτομέρειας, φυσικής και λογικής, ανώμαλης και διάστικτης, από την οποία η γεωμετρία έλαμπε δια της απουσίας της». Με άλλα λόγια είπε ότι το πολυδαίδαλο πλέγμα των ίσιων γραμμών, που είχε στοιχειώσει το μυαλό των επιστημόνων και ονόμαζαν «κανάλια» δεν ήταν τίποτα άλλο από ψευδαίσθηση, από οπτική απάτη.

Ο Σκιαπαρέλλι δεν το δέχτηκε. Το ίδιο κι ο Λόουελ. Κι έπρεπε να φτάσουμε στη δεκαετία του ’60 για να επικρατήσει πλήρως η άποψη αυτή, που γκρέμιζε οριστικά και αμετάκλητα έναν όμορφο μύθο.

Δυο χρόνια νωρίτερα, το 1907, γινόταν στο Παρίσι ένα μικρό διεθνές σκακιστικό τουρνουά. Στην πρώτη θέση του τουρνουά αυτού ισοβαθμούν με 6 βαθμούς σε 7 αγώνες ο μεγάλος Έλληνας αστρονόμος και ο κορυφαίος τότε στο παγκόσμιο σκακιστικό στερέωμα Αμερικανός πρωταθλητής Φρανκ Μάρσαλ! Με ένα βαθμό διαφορά ακολουθεί ο Ταρτακόβερ. Ο Αντωνιάδης νικάει και τους δύο. Η παρτίδα του με τον Μάρσαλ έχει διασωθεί:

Φρανκ Μάρσαλ-Ευγένιος Αντωνιάδης, Παρίσι 1907
1.δ4 δ5 2.γ4 ε6 3.Ιγ3 Ιζ6 4.Αη5 Αε7 5.ε3 Ιε4 6.Αxε7 Βxε7
7.γxδ5 Ιxγ3 8.βxγ3 εxδ5 9.Αδ3 Ιδ7 10.Ιζ3 O-O 11.O-O Πε8 12.γ4
δxγ4 13.Αxγ4 Ιβ6 14.Βγ2 Αζ5 15.Βxζ5 Ιxγ4 16.Πζγ1 Ιδ6 17.Βγ5 γ6
18.Παβ1 Ιε4 19.Βγ2 Παδ8 20.Ιε5 Ιδ6 21.Βα4 Ιβ5 22.Πxγ6 Ιxδ4
23.εxδ4 βxγ6 24.θ3 Πδ6 25.Ιxγ6 Βε4 26.Πγ1 Πη6 27.η4 θ5 28.Βγ2 Βζ3 29.Ββ3 Βζ4 30.Βγ3 θxη4 31.Ιε5 ηxθ3+ 32.Ρθ1 Βη5 0-1
Μπορείτε να δείτε την παρτίδα εδώ.

Μετά από την παρτίδα ο Αντωνιάδης δηλώνει:
«Μέχρι τώρα είχα λίγες ευκαιρίες να αντιμετωπίσω παίχτες πρώτης σειράς, έχω όμως μελετήσει πολύ. Αρχικά με το εξαιρετικό ΑΒΓ του σκακιού (ABC des Echécs) του Preti, κι έπειτα ακολουθώντας πιστά τις σοφές συμβουλές του δόκτορα Τάρας, τον οποίο θεωρώ έναν από τους καλύτερους σχολιαστές της εποχής μας, και του οποίου είμαι ένθερμος μαθητής».

Ο Ευγένιος Αντωνιάδης γεννήθηκε το 1870 στην Κωνσταντινούπολη και εκδήλωσε από πολύ νωρίς την κλίση του για την αστρονομία. Από την εφηβική του κιόλας ηλικία παρατηρούσε με ένα μικρό τηλεσκόπιο τους ουρανούς, έφτιαχνε σχέδια με τα όσα έβλεπε, και τα έστελνε στην Γαλλική Αστρονομική Εταιρεία. Τα σχέδιά του ήταν τόσο καλοφτιαγμένα που γρήγορα προσέλκυσαν το ενδιαφέρον του διάσημου αστρονόμου της εποχής Καμίλ Φλαμαριόν, ο οποίος τον κάλεσε στο Παρίσι το 1893 και, απ’ ό,τι φαίνεται, γρήγορα τον έκανε βοηθό του. Το ενδιαφέρον του Αντωνιάδη, όπως και του δασκάλου του, εστιαζόταν κυρίως στον πλανήτη Άρη.

 
Ο χάρτης Αντωνιάδη και Φλαμμαριόν του Άρη (1896)

Είμαστε στην εποχή που η θεωρία Σκιαπαρέλλι-Λόουελ για την ύπαρξη καναλιών στον Άρη κυριαρχεί παγκοσμίως. Ο Αντωνιάδης τη συμμερίζεται και αυτός και συνεχίζει να την υποστηρίζει μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα. Όμως από το 1902 περίπου η άποψή του έχει αρχίζει να αλλάζει και δεν διστάζει να την ανακοινώσει, ερχόμενος πλέον σε αντίθεση με τη μεγάλη πλειοψηφία των συναδέλφων του. Ώσπου φτάσαμε στη μεγάλη ανακάλυψη του 1909.
Ο Αντωνιάδης συνέχισε να ασχολείται με την αστρονομία για πολλά χρόνια ακόμα. Το 1930 εκδίδεται το βιβλίο του La Planète Mars. Φεύγει από τη ζωή το 1944. Προς τιμήν του έχει δοθεί το όνομά του σε έναν κρατήρα του Άρη και έναν της Σελήνης.

 
Ο κρατήρας της Σελήνης που έχει το όνομά του

Στο παρακάτω διάγραμμα βλέπουμε την τελική φάση μιας παρτίδας του Αντωνιάδη που παίχτηκε το 1900 στο Παρίσι. Ο Αντωνιάδης παίζει με τα Μαύρα εναντίον ενός ερασιτέχνη:


Η παρτίδα συνεχίστηκε 32…Πxε5 33 Αxε8 Πxε1+ 34 Ρθ2 Αε4 και τα Λευκά εγκατέλειψαν.

Το 1909 κυκλοφορεί η φήμη ότι ο Αντωνιάδης έχει συναντήσει στην Αθήνα τους καλύτερους Έλληνες παίχτες της εποχής. Όμως ο Π. Γάσπαρης, ανάμεσα σε άλλους, το αρνείται. Αυτή είναι άλλη μια πληροφορία, δημοσιευμένη μάλιστα στο έγκυρο σκακιστικό περιοδικό La Stratégie, η οποία επιβεβαιώνει ότι ο Γάσπαρης είναι ο κορυφαίος ίσως σκακιστής στην Ελλάδα.

Πηγές:
Wikipedia, λίγα βιογραφικά
Οι σελίδες του Edward Winter, με παρτίδες, φωτογραφίες και πληροφορίες για τη σκακιστική του δραστηριότητα.
Άρθρο του William Sheehan σχετικό με την ιστορία της παρατήρησης του πλανήτη Άρη.
The life and times of E.M. Antoniadi, 1870-1944. Part I: an astronomer in the making
The life and times of E.M. Antoniadi, 1870-1944. Part II: The Meudon years
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα

Άσκηση αρ. 5

Forgacs-Tartakower, Αγ. Πετρούπολη 1909
 
Παίζουν τα Λευκά και κάνουν ματ σε 2 κινήσεις

Άσκηση αρ. 4

Carlsen-Karjakin, Νέα Υόρκη 2016
 
Το παραπάνω διάγραμμα είναι από το ματς ανάμεσα στον Νορβηγό Μάγκνους Κάρλσεν και τον Ρώσο Σεργκέι Καριάκιν, που έγινε στη Νέα Υόρκη τον περασμένο Νοέμβριο για το παγκόσμιο πρωτάθλημα. Ο πρωταθλητής Κάρλσεν δυσκολεύτηκε πολύ, όμως κέρδισε τον πανίσχυρο αντίπαλό του και διατήρησε τον τίτλο. Αυτή ήταν η παρτίδα που έκρινε το ματς.
Ο Κάρλσεν παίζει με τα Λευκά και πραγματοποιεί ματ σε 2 κινήσεις.