Αρχές του 16ου αιώνα: το ιστορικό βιβλίο του Νταμιάνο

Το 16ο αιώνα το σκάκι με τους σημερινούς κανόνες έκανε τα πρώτα του βήματα. Το 1575 ήταν μάλιστα μια χρονιά σταθμός για την ιστορία του παιχνιδιού γιατί τότε έγινε το πρώτο μεγάλο διεθνές τουρνουά. Ήταν στην Ισπανία, στην αυλή του βασιλιά Φιλίππου του Β'.

Την εποχή εκείνη η Ιταλία και η Ισπανία ήταν οι μεγαλύτερες σκακιστικές δυνάμεις της Ευρώπης. Επόμενο είναι λοιπόν τα βιβλία που έχουμε από εκείνα τα χρόνια να είναι γραμμένα σε αυτές τις δύο γλώσσες. Ένα διάσημο βιβλίο είναι το βιβλίο του Πορτογάλου Pedro Damiano. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1512, ήταν δίγλωσσο (ιταλικά και ισπανικά) και είχε τόση επιτυχία ώστε τα επόμενα 50 περίπου χρόνια να γνωρίσει πολλές καινούριες εκδόσεις καθώς και μεταφράσεις σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες.

Μέσα σε αυτό το βιβλίο συναντούμε χρήσιμες συμβουλές για τους σκακιστές, μερικές από τις οποίες έχουν αξία ακόμα και σήμερα, σχεδόν 500 χρόνια μετά, π. χ. «όταν έχεις μια καλή κίνηση ψάξε να δεις μήπως υπάρχει καμιά ακόμα καλύτερη».

Παρακάτω υπάρχει μια φωτογραφία του βιβλίου.

Παρουσιάζουμε εδώ δύο από τα προβλήματα που περιέχονται σε αυτό.


Στο πρώτο πρόβλημα -ένα τυπικό ματ Νταμιάνο (!)- τα Λευκά κάνουν ματ σε 3 κινήσεις.


Εδώ έχουμε μια μανούβρα γνωστή σε όλους τους κάπως ισχυρούς παίχτες. Λείπει από το διάγραμμα ο λευκός βασιλιάς, όμως δεν είναι καθόλου απαραίτητος για αυτό που θέλει να παρουσιάσει ο συγγραφέας. Παίζουν τα Λευκά και κάνουν ματ σε 5 κινήσεις.

Φωτοκουίζ

Η φωτογραφία είναι από την 4η σκακιστική Ολυμπιάδα, που έγινε στην Πράγα το 1931, και παρουσιάζει την εθνική ομάδα της Γαλλίας. Ανάμεσά τους υπάρχουν δύο πασίγνωστες προσωπικότητες, ο ένας κορυφαίος των κορυφαίων στο σκάκι κι ο άλλος μεγάλη καλλιτεχνική προσωπικότητα αλλά, παράλληλα, και πολύ καλός σκακιστής.

Ποιοι είναι;

Ελληνικά σκακιστικά περιοδικά

Ήθελα από μέρες να βάλω αυτή την ανάρτηση, με αφορμή την τεράστια επιτυχία της εθνικής ομάδας σκακιού για παιδιά μέχρι 16 ετών, που κατέκτησε πρόσφατα την 3η θέση στην Ολυμπιάδα. Ο σκοπός μου ήταν να δείξω πώς ενημερωνόμασταν για τα σκακιστικά τεκταινόμενα και πώς μελετούσαμε κάποτε, καθώς και πώς μελετούσαν οι πριν από εμάς, χωρίς τις ευκολίες που παρέχει σήμερα το ίντερνετ, τα σκακιστικά προγράμματα, οι βάσεις δεδομένων, κτλ. Αλλά δεν την έβαλα αμέσως γιατί δύο από τα περιοδικά που διαθέτω αντιστάθηκαν σθεναρά στην προσπάθειά μου να ανακαλύψω στο χάος των βιβλιοθηκών μου πού κρύβεται το τεύχος 1 🙂

Πρέπει να τονίσω -και το έχω πει πολλές φορές- ότι η ελληνική σκακιστική βιβλιογραφία είναι υψηλότατου επιπέδου. Και τα περιοδικά δεν αποτελούν εξαίρεση.

Μακάρι να υπήρχε και σήμερα κάποιο όμως... Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια, καμία σοβαρή εκδοτική προσπάθεια δεν έχει γίνει, σε αντίθεση με άλλες χώρες στις οποίες το έντυπο σκακιστικό υλικό εξακολουθεί να χρησιμοποιείται και να εκδίδεται ανελλιπώς για δεκαετίες.

***Να σημειώσω ότι το "Σκάκι" του Ανδρέα Ζορμπά (το παλαιότερο ελληνικό σκακιστικό περιοδικό, που κυκλοφόρησε το 1946) το έχω μόνο σε φωτοτυπία, από τεύχος που μου είχε δανείσει ο αείμνηστος μαιτρ Αρίστος Οθωναίος.

      Ηλίας Οικονομόπουλος

Μια σημαντική έκδοση: «Σκακιστικές Ολυμπιάδες στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου και μετά (1950-2000)» των Λουκά Ζαχείλα και Κοσμά Κέφαλου

Για τους φίλους του σκακιού, αλλά επίσης και για το ευρύ κοινό, ένα θαυμάσιο βιβλίο στο οποίο παρουσιάζεται η ιστορία της κορυφαίας διοργάνωσης του πνευματικού αυτού αθλήματος, οι σκακιστικές Ολυμπιάδες.

Συγγραφείς: Λουκάς Ζαχείλας & Κοσμάς Κέφαλος
Τίτλος πρωτοτύπου: Σκακιστικές Ολυμπιάδες στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου και μετά (1950-2000)
Είδος έργου: Ιστορία του σκακιού
Εκδόσεις: Σοφία
Έτος έκδοσης: 2021

Οι σκακιστικές Ολυμπιάδες είναι ο πιο περίοπτος διεθνής ομαδικός θεσμός στο άθλημα του σκακιού, στους άνδρες και τις γυναίκες. Σκακιστές και σκακίστριες από όλο τον κόσμο συγκεντρώνονται κάθε δυο χρόνια και συγκρούονται σε ευγενικές μάχες που προάγουν το πνεύμα της άμιλλας και του ειρηνικού, πνευματικού συναγωνισμού, που καλλιεργεί το σκάκι.

Στο παρόν βιβλίο, οι Λουκάς Ζαχείλας και Κοσμάς Κέφαλος παρουσιάζουν την ιστορία του θεσμού των σκακιστικών Ολυμπιάδων. Μετά από μια συνοπτική αναφορά στις προπολεμικές Ολυμπιάδες, εστιάζουν στις διοργανώσεις της περιόδου 1950-2000. Είναι μια περίοπτη περίοδος στη σύγχρονη σκακιστική ιστορία η οποία σημαδεύτηκε σε μεγάλο βαθμό από την κυριαρχία της Σοβιετικής Ένωσης. Ήταν όμως και η κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου, που δεν περιοριζόταν στα οπλικά συστήματα και το διάστημα, αλλά επεκτεινόταν και στο κορυφαίο πνευματικό άθλημα, το σκάκι. Παρότι ο Ψυχρός Πόλεμος τελείωσε το 1991, στο βιβλίο καλύπτεται η περίοδος μέχρι το 2000, όπου στα σκακιστικό δρώμενα είχαμε μεγάλες αλλαγές λόγω της διάλυσης της ΕΣΣΔ.

Ο αναγνώστης θα βρει ξεχωριστά κεφάλαια για καθεμιά από αυτές τις διοργανώσεις, ανδρών και γυναικών. Μεγάλοι σκακιστές, ιστορικές αναμετρήσεις, διάσημες παρτίδες και ανέκδοτα από τα παρασκήνια των αγώνων, διανθίζονται στις σελίδες του βιβλίου. Και μαζί τους ιστορικές προσωπικότητες που αγάπησαν το σκάκι, όπως ο Τίτο, ο Φιντέλ και ο Τσε. Ταυτόχρονα, γίνεται εκτενής αναφορά στην πορεία των ελληνικών εθνικών ομάδων, η οποία απεικονίζει στο διάβα του χρόνου την ανοδική πορεία του ελληνικού σκακιού. Το βιβλίο περιλαμβάνει ακόμη εκτενείς βιογραφίες και συνεντεύξεις ξένων και Ελλήνων σκακιστών, όντας προσιτό όχι μόνο σε σκακιστές αλλά και στο ευρύ κοινό.

      (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Νέα κυκλοφορία - «Το τετράγωνο έξω από τη σκακιέρα» του Χρήστου Νάτση

Συγγραφέας: Χρήστος Νάτσης
Τίτλος πρωτοτύπου: Το τετράγωνο έξω από τη σκακιέρα. Στιγμιότυπα από την πολιτισμική ιστορία του σκακιού
Είδος έργου: Σκάκι: ιστορία και πολιτισμική επιρροή
ISBN: 9189603538149
Εκδόσεις: Δόμος
Έτος έκδοσης: 2023

Το Τετράγωνο έξω από τη σκακιέρα είναι μια απόπειρα να περιγραφούν όψεις του σκακιού που ξεφεύγουν από τα στενά σκακιστικά όρια, την ανάλυση θέσεων, τα διαγράμματα κτλ. Ο συγγραφέας αποπειράται να αντιμετωπίσει το σκάκι και τη σκακιστική πρακτική ως πολιτισμικά προϊόντα και να αναδείξει τον εκάστοτε πολιτικό, κοινωνικό και ιδεολογικό περίγυρο που τα επηρεάζει. Δεν συνιστά μια απόπειρα συστηματικής ιστοριογράφησης, αλλά μια δειγματολήπτη περιγραφή σημαντικών στιγμών, αναμετρήσεων, σκακιστικών ιδεών, που ενσωματώνονται στη γενική ιστορία ως αυτόνομες στιγμές, αλλά ταυτόχρονα αλληλοεπιδρούν ουσιαστικά μ’ αυτές. Μικρο- και μακρο- κλίμακα, προσωπικό και πολιτικό, εναλλάσσονται για να δημιουργήσουν εντέλει ένα καλειδοσκόπιο όπου ο αναγνώστης προσεγγίζει το παιχνίδι όχι με ακαδημαϊκό και διδακτικό τρόπο, αλλά ως ζώσα εμπειρία.

Τα δέκα εννέα κείμενα του τόμου, δημοσιευμένα ως άρθρα στο kosmodromio.gr, καλύπτουν διαφορετικές θεματικές που μπορούν να κατηγοριοποιηθούν γύρω από τρεις άξονες. Ο πρώτος αφορά την εξέταση συγκεκριμένων σκακιστικών γεγονότων υπό την ιστορική τους πρόσδεση, με πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις. Για παράδειγμα, στο κείμενο «Σκάκι, γιόγκι, γιαουρτάκια και KGB» εξετάζεται το περίφημο ματς Καρπόβ-Κορτσνόι για το παγκόσμιο πρωτάθλημα το 1978 στο γενικότερο πλαίσιο της αναμέτρησης του σοβιετικού κατεστημένου με τον αντιφρονούντα Κορτσνόι, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τις ψυχολογικές εντάσεις που απορρέουν από αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο. Ο δεύτερος άξονας αφορά τις προσωπογραφίες μεμονωμένων σκακιστών, όχι ως μια στεγνή εργοβιογραφική ανάλυση, αλλά ενταγμένες στο εκάστοτε διανοητικό Zeitgeist. Έτσι στο κείμενο «Γκιούλα Μπρέγιερ: Ένας εύθραυστος εικονοκλάστης σε χαλεπούς καιρούς», μέσα από την περίπτωση του Ούγγρου σκακιστή αναδεικνύεται όλο το εικονοκλαστικό κίνημα των Υπερμοντέρνων, αλλά και το ιδιαίτερο κεντροευρωπαϊκό πολιτισμικό περιβάλλον των αρχών του 20ου αιώνα. Ο τρίτος άξονας αφορά την εξέταση των σκακιστικών ιδεών ως αυτόνομου πεδίου διανοητικής παραγωγής, που δεν έχουν μόνο τεχνικό χαρακτήρα αλλά απηχούν κοσμοθεωρίες και ευρύτερες διανοητικές εξελίξεις. Για παράδειγμα, στο κείμενο «Τσελιάμπινσκ, Σβέσνικοβ ή Β33;», μέσα από την παρουσίαση της ιστορίας της βαριάντας αναδεικνύεται η εξέλιξη του τρόπου κατηγοριοποίησης των σκακιστικών ανοιγμάτων, όπως και η τεράστια σημασία της εμφάνισης του περιοδικού Informator.

Βασική διάσταση των κειμένων είναι το χιούμορ. Ο συγγραφέας επιλέγει να εξετάζει το εκάστοτε θέμα με μια έκκεντρη οπτική που αποσταθεροποιεί τη γενικευμένη εικόνα του σκακιού ως μιας στεγνής διανοητικής δραστηριότητας. Κι αυτό γιατί –όπως εξηγεί στην εισαγωγή του– τα κείμενα του βιβλίου «δεν απευθύνονται σε σκακιστές, αλλά φιλοδοξούν να μεταδώσουν την ομορφιά του παιχνιδιού και σε αυτούς που δεν έχουν κινήσει κανένα κομμάτι στη ζωή τους».

Βιβλίο - «Σκάκι: μια περιπέτεια σε 64 τετράγωνα» της Αλίκης Σπυροπούλου

Συγγραφέας: Αλίκη Σπυροπούλου
Τίτλος πρωτοτύπου: Σκάκι: μια περιπέτεια σε 64 τετράγωνα (για παιδιά μέχρι 95 ετών)
Είδος έργου: Θεωρία του σκακιού
ISBN: 9789600448825
Επιμέλεια: Αλίκη Σπυροπούλου
Εκδόσεις: Κέδρος
Έτος έκδοσης: 2017

Το σκάκι, εκτός από παιχνίδι, είναι μια περιπέτεια σε 64 τετράγωνα!

Στο βιβλίο επιχειρείται μια πρωτότυπη προσπάθεια να γίνει διάλογος με κάθε παιδί που θέλει να μάθει πώς παίζεται το σκάκι.

Απευθύνεται κυρίως σε παιδιά, αλλά είναι κατάλληλο και για όποιον ενήλικα ενδιαφέρεται να μάθει σκάκι.

Φιλοδοξία της συγγραφέως είναι να γίνει εύκολα κατανοητό το παιχνίδι μέσα από μια διαδικασία άνετη, ευχάριστη και διασκεδαστική.

      (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Η ΣΚΑΚΙΕΡΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ
Γνωριμία με τη σκακιέρα
Γνωριμία με τα κομμάτια
Τα αποτελέσματα του αγώνα

ΤΑ ΚΟΜΜΑΤΙΑ ΚΙΝΟΥΝΤΑΙ!
Πώς κινούνται τα κομμάτια;
Πώς απειλούν τα κομμάτια;
Τι γίνεται όταν κόβω ένα κομμάτι;

ΑΛΛΑΖΟΝΤΑΣ ΚΟΜΜΑΤΙΑ ΙΣΗΣ ΑΞΙΑΣ
Αλλάζουμε κομμάτια;
Πώς προστατεύω τα κομμάτια μου;

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ!
Το σαχ
Το ματ
Το πατ

ΤΙ ΑΛΛΟ ΚΑΝΟΥΝ ΤΑ ΚΟΜΜΑΤΙΑ;
Τα κομμάτια απειλούν να κερδίσουν
Τα κομμάτια κερδίζουν με διπλή απειλή
Τα κομμάτια κερδίζουν τη "διαφορά"
Τα κομμάτια "καρφώνουν"

ΟΙ ΜΑΓΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΙΟΝΙΟΥ
Το ροκέ
Το πιόνι μεταμορφώνεται σε βασίλισσα
Η κίνηση αν πασάν

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΣΤΟ ΣΚΑΚΙ;
Το σχέδιο στο άνοιγμα
Το σχέδιο στο μέσο
Το σχέδιο στο φινάλε

ΜΑΘΑΙΝΩ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΤΙΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ
Πώς συμβολίζονται τα κομμάτια στη σκακιστική γραφή
Πώς συμβολίζονται το ροκέ, το σαχ, το ματ
Πώς συμβολίζεται το αποτέλεσμα του αγώνα

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Ματ σε 1 κίνηση
Διπλή απειλή
Ματ σε 2 κινήσεις
Λύσεις ερωτήσεων, παιχνιδιών και ασκήσεων